Skoðun

Mugabe, ósagan og stjórnarskráin

Pétur Hrafn Árnason skrifar
Hinn 23. mars síðastliðinn birtist í Fréttablaðinu grein eftir Þorvald Gylfason með fyrirsögninni „Ósaga Íslands 1909-2009“. Þar er farið mjög hörðum orðum um undirritaðan og ritgerð hans „Frá herra Cable til doktor Franeks - saga Íslands 1919-2009„ í bindinu Saga Íslands XI. Skrif Þorvaldar eru ekki rituð af þeirri stillingu sem þyrfti að einkenna uppbyggilega umræðu um eins eldfimt efni og samtímasögu þjóðar okkar en fullyrðingar hans eru engu að síður slíkar að ekki verður hjá því komist að svara þeim. Raunar er tónninn í túlkun Þorvaldar sleginn strax í upphafi þar sem segir: „Sumar ritsmíðar birtast undir svo fráleitum fyrirsögnum að yfirskriftin dæmir textann beinlínis úr leik.“ Ummælin hitta hann sjálfan þar sem fyrirsögnin „Ósaga Íslands 1909-2009“ bendir ekki til að hann hafi kynnt sér raunveruleg efnistök ritsmíðarinnar.

Eldfimar fyrirsagnir

Upplegg Þorvaldar er að hún endurspegli söguskoðun „í þágu ráðandi hagsmuna á stjórnmálavettvangi“ og að reynt sé að kenna útlendingum um allt það sem misfarist hafi í hagstjórn því „þannig tala þjóðernisöfgamenn og hafa ætíð gert til að kynda undir tortryggni í garð útlendinga“. Titill ritgerðarinnar er honum þar mikill eldsmatur því þá sé haldið fram að hagfræðingurinn Franek Rozwad­owski - og þar með Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn - hafi verið með óeðlileg afskipti af Íslandi. Þessi nálgun er makalaus þar sem hvergi er haldið öðru fram á síðum bókarinnar en að hann og AGS hafi verið hér í boði stjórnvalda og honum „ætlað að hafa umsjón með lánveitingum sjóðsins til Íslands“. Heitið vísar eingöngu, eins og sjá má af fyrsta kafla og hinum síðasta, til þess að 90 ára tímabilið afmarkast á skondinn hátt af brottför breska konsúlsins Erics Cable 1919 (þegar síðasta bindi Sögu Íslands lauk) og komu Rozwadowskis inn í hringiðu íslenskrar stjórnmálasögu 2009. Ekki er á neinn hátt verið að bera þessa einstaklinga saman.

Pólitískir palladómar

Nú vill svo til að undirritaður er hjartanlega sammála Þorvaldi um að hvers kyns nálgun á hrunið 2008 í anda „umsáturskenninga“ sé með öllu fráleit og síst til þess fallin að Íslendingar læri af mistökunum. Því er tíunduð sú óráðsía sem einkenndi öndverða 21. öldina og eins hvernig innlendir eftirlitsaðilar og stjórnvöld sváfu á verðinum. Söguritari verður hins vegar að fara varlega í að endurspegla persónulega skoðun sína í texta sem á að veita yfirsýn eins hlutlaust og hægt er að gera kröfu um. Aðrir draga svo sínar ályktanir af staðreyndunum. Þorvaldur myndar sér skoðun af fyrirsögn ritsmíðarinnar og fellur í þá gryfju að stimpla nálgun á alla viðkvæmustu þætti íslenskrar samtímasögu sem þjóðernisöfgar hliðhollar stjórnvöldum. Þá er einkum tiltekið að ekki beri á nógu gagnrýnni umræðu um áhrif erlendrar hersetu (las hann t.d. kaflann um stofnun Íslenskra aðalverktaka?) og kvótakerfið í sjávarútvegi. Víða er þó tíundað ósætti um fiskveiðistjórnunina en fræðirit getur ekki dylgjað, líkt og Þorvaldur, að Hæstiréttur láti undan þrýstingi frá ráðamönnum í dómum í kvótamálum. Pólitískur hiti Þorvaldar er í raun slíkur að hann gagnrýnir undirritaðan fyrir að dirfast að minnast á hinn hægrisinnaða Eimreiðarhóp frá 8. áratugnum án þess að telja upp hve stór hluti hans hafi síðar komist í kast við lögin.

Slíkur gassagangur er síður en svo óviðeigandi í pólitískri umræðu í kjallaragreinum dagblaða. Verra er þegar vígfimir bardagamenn á því sviði ásaka fræðimenn um að aðhyllast ekki sambærilega nálgun og séu þá handbendi tiltekinna afla. Verst er þegar þeir hafa svo ekki fyrir því að kynna sér efnið á yfirvegaðan hátt áður en þeir stinga niður penna. Þá er mikilvægt að lesa lengra en fyrirsagnirnar sem þurfa ekki að veita tæmandi lýsingu á efnistökum. Það ætti Þorvaldur Gylfason sjálfur að vita manna best því ólíklegasta yfirskrift sumra pistla hans, allt frá Brexit, Trump, Robert Mugabe og þrælastríðinu 1861-65, er í raun prologus þess - líkt og greinin „Ósaga Íslands 1909-2009“ - að harma afdrif stjórnarskrárfrumvarps á Íslandi.

 

Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.




Skoðun

Skoðun

Er þetta eðli­legt?

Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar

Sjá meira


×