Kúrdar tala fyrir daufum eyrum Guðsteinn Bjarnason skrifar 23. nóvember 2014 13:15 Kúrdar mótmæla Kúrdar hafa reglulega fjölmennt til mótmæla gegn stjórnvöldum í Tyrklandi. Þeir krefjast fullra réttinda sem minnihlutahópur og vilja helst fá sjálfstjórn í kúrdahéraðunum.nordicphotos/AFP Frá því vígasveitir íslamska ríkisins hófu innrás sína inn á Kúrdasvæðin í norðanverðu Írak og norðanverðu Sýrlandi hafa þeir flúið tugum þúsunda saman yfir landamærin til Tyrklands. Margir þeirra hafa síðan viljað snúa aftur yfir landamærin til Sýrlands að berjast við vígasveitirnar. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki viljað taka það í mál, og mótmælti harðlega þegar ríkisstjórn Tyrklands leyfði herliði íraskra Kúrda að koma til Tyrklands og fara þaðan yfir landamærin til Sýrlands til átaka við Íslamska ríkið. Skýringanna er að leita í áratuga langri baráttu tyrkneska hersins og tyrkneska ríkisins gegn Kúrdum, sem krafist hafa aukinna réttinda og sjálfstjórnar í suðausturhluta landsins. Lengi vel litu tyrknesk stjórnvöld almennt á Kúrda sem hryðjuverkamenn, og þótt það hafi eitthvað verið að breytast á síðustu árum lifir tortryggnin enn góðu lífi. Ekki síst meðal yfirmanna tyrkneska hersins. Tyrkneska stjórnin hefur jafnvel verið sökuð um að vilja frekar styðja vígasveitir Íslamska ríkisins en Kúrda.Kúrdabyggðunum skipt upp Kúrdar hafa frá fornu fari flestir búið á slóðum sem landamæri nútímans kljúfa niður í fjögur lönd: Tyrkland, Sýrland, Írak og Íran. Upphaflega tilheyrði þetta landsvæði norðvestanverðri Persíu, sem nú heitir Íran. Í nokkrar aldir var þetta svæði undir yfirráðum Tyrkjaveldis, allt þangað til það veldi hrundi í lok seinni heimsstyrjaldarinnar. Það er því ekki nema tæp öld frá því Vesturlönd skiptu niður Kúrdabyggðunum með því að draga landamæri þvers og kruss í gegnum þær. Kúrdarnir sjálfir hafa helst ekki viljað taka mark á þessum handahófskenndu landamærum og líta enn á sig sem eina þjóð. Og dreymir um að sameinast í sjálfstæðu ríki.Fótum troðin réttindi Stjórnvöld ríkjanna fjögurra hafa, eins og kannski gefur að skilja, ekki verið jafn áhugasöm um að missa frá sér landsvæði Kúrdabyggðanna og þær auðlindir sem þeim fylgja. Réttindi Kúrda til þess að rækta menningu sína og nota sitt eigið tungumál hafa verið fótum troðin, í mismiklum mæli þó eftir löndum og stjórnmálaástandinu hverju sinni. Í Tyrklandi var því einna harðast fylgt eftir að tungumál Kúrda mætti hvergi heyrast. Það mátti ekki nota það í skólum og það mátti ekki gefa út bækur á kúrdísku. Tyrkjastjórn vildi ekki til þess hugsa að í landinu byggi önnur þjóð en Tyrkir, og Kúrdar áttu bara að sætta sig við það að vera Tyrkir úr því þeir bjuggu í Tyrklandi. Strax upp úr fyrri heimsstyrjöldinni tóku þeir samt að gera uppreisnir, sem jafnharðan voru barðar niður. Og stuttu fyrir seinna stríð sömdu Tyrkir við nágrannalönd sín um samhæfðar aðgerðir gegn Kúrdum. Eftir það máttu þeir sín lítils.Erdogan veitti heimild Recep Tayyip Erdogan, sem nú er orðinn forseti Tyrklands eftir meira en áratug í embætti forsætisráðherra, hefur nú heimilað hersveitum Kúrda frá Írak að fara yfir tyrkneskt land og áfram inn í Sýrland. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki verið alls kostar sáttur við það fyrirkomulag. Erdogan hefur, ekki síður en herinn, verið tregur til að veita Kúrdum aðstoð, og spurði nýverið hvers vegna öll þessi áhersla beindist að landamæraþorpinu Kobane í Sýrlandi, þaðan sem flestir íbúarnir voru hvort eð er flúnir. „Hvers vegna Kobane? Og hvers vegna ekki aðrar borgir eins og Idlib, Hama eða Homs?“ spurði hann. „Og hvers vegna ekki í Írak, þar sem fjörutíu prósent landsins hafa verið hertekin?“ Engu að síður lét hann á endanum undan þrýstingi, ekki síst frá Vesturlöndum.Taflið að snúast við? Sigurganga Íslamska ríkisins virðist reyndar komin á einhverja endastöð, í bili að minnsta kosti. Loftárásir Bandaríkjanna hafa haft sitt að segja, þótt ekki dugi þær til að vinna bug á vígasveitunum. Í vikunni hétu tyrknesk og írösk stjórnvöld því að vinna saman gegn Íslamska ríkinu, og nú hafa Kúrdar náð aftur á sitt vald hluta bæjarins Kobane. Átökin um þetta litla þorp hafa orðið að lykilatriði í huga Kúrda, sem leggja allt kapp á að ná bænum aftur úr höndum Íslamska ríkisins. „Kobane hefur orðið að sameiningartákni fyrir Kúrda í Mið-Austurlöndum,“ hefur bandaríska dagblaðið New York Times eftir Barham Salih, fyrrverandi forsætisráðherra Kúrdahéraðanna í Írak. „Að sumu leyti hefur Kobane einnig breytt sögu Kúrdaþjóðarinnar úr því að vera harmleikur yfir í sögu andspyrnu.“ Mest lesið „Breiðholt mesta fátæktargildra landsins“ Innlent Tíu sektaðir vegna notkunar nagladekkja Innlent Spaðar Rauðu myllunnar hrundu til jarðar í nótt Erlent Segir borgarstjóra óttalegan vettling Innlent Tveir létust í banaslysi í Eyjafirði Innlent Skipulögðu árásir í Þýskalandi og víðar í nafni ISKP Erlent Sánchez íhugar að segja af sér vegna meintrar spillingar Erlent „Dapurlegt“ að andstæðingar bólusetninga hafi svo mikil áhrif Innlent Ætlaði að koma upp um barnaníðing en lenti í klóm hans Innlent Ræða mest málefni íslenskunnar á fundum enskumælandi ráðs Innlent Fleiri fréttir Sánchez íhugar að segja af sér vegna meintrar spillingar Spaðar Rauðu myllunnar hrundu til jarðar í nótt Skipulögðu árásir í Þýskalandi og víðar í nafni ISKP Fyrstu hergögnin eiga að berast til Úkraínu á næstu klukkustundum Segir ekki af sér þrátt fyrir njósnir aðstoðarmannsins Aðstoðarvarnarmálaráðherra ákærður fyrir mútuþægni Upptök eldsins í gömlu kauphöllinni enn ókunn Settur út af sakramentinu fyrir að stýra minningarstund um Navalní Handtóku barnunga öfgamenn eftir stunguárás í Sydney Ekki ólöglegt fyrir konur að brjóta gegn körlum Grunuð um að hafa banað tveimur börnum Vitni greinir frá ráðabruggi og lögmaður Trump fær viðvörun Öldungadeildin samþykkti 95 milljarða dala aðstoð við Úkraínu, Ísrael og Taívan Reyna að sigla um geiminn á geislum sólarinnar Lýsa yfir áhyggjum af fregnum af fjöldagröfum á Gasa Fá aftur gögn frá tæplega hálfrar aldar gömlu geimfari Umdeildur flutningur á hælisleitendum til Rúanda samþykktur Starfsmaður hægrijaðarflokks handtekinn fyrir njósnir fyrir Kína Gera alvarlegar athugasemdir við verðlaunakerfi Tik Tok Tugir handteknir á mótmælum háskólanema gegn aðgerðum Ísraels Undirbúa stærðarinnar sendingar til Úkraínu Engin sönnunargögn bendla UNRWA við árásina Hættu við umfangsmiklar árásir á Íran Sakaði Trump um að reyna að spilla kosningunum 2016 Dæmdu samskiptastjóra Meta fyrir að „verja hryðjuverk“ Modi sakaður um múslimaandúð í miðjum kosningum Dregur úr vinnu og verkefnum Evrópa hlýnar hraðast heimsálfanna Duda segir Pólverja reiðubúna til að geyma kjarnorkuvopn Segir af sér vegna mistaka í kringum árás Hamas Sjá meira
Frá því vígasveitir íslamska ríkisins hófu innrás sína inn á Kúrdasvæðin í norðanverðu Írak og norðanverðu Sýrlandi hafa þeir flúið tugum þúsunda saman yfir landamærin til Tyrklands. Margir þeirra hafa síðan viljað snúa aftur yfir landamærin til Sýrlands að berjast við vígasveitirnar. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki viljað taka það í mál, og mótmælti harðlega þegar ríkisstjórn Tyrklands leyfði herliði íraskra Kúrda að koma til Tyrklands og fara þaðan yfir landamærin til Sýrlands til átaka við Íslamska ríkið. Skýringanna er að leita í áratuga langri baráttu tyrkneska hersins og tyrkneska ríkisins gegn Kúrdum, sem krafist hafa aukinna réttinda og sjálfstjórnar í suðausturhluta landsins. Lengi vel litu tyrknesk stjórnvöld almennt á Kúrda sem hryðjuverkamenn, og þótt það hafi eitthvað verið að breytast á síðustu árum lifir tortryggnin enn góðu lífi. Ekki síst meðal yfirmanna tyrkneska hersins. Tyrkneska stjórnin hefur jafnvel verið sökuð um að vilja frekar styðja vígasveitir Íslamska ríkisins en Kúrda.Kúrdabyggðunum skipt upp Kúrdar hafa frá fornu fari flestir búið á slóðum sem landamæri nútímans kljúfa niður í fjögur lönd: Tyrkland, Sýrland, Írak og Íran. Upphaflega tilheyrði þetta landsvæði norðvestanverðri Persíu, sem nú heitir Íran. Í nokkrar aldir var þetta svæði undir yfirráðum Tyrkjaveldis, allt þangað til það veldi hrundi í lok seinni heimsstyrjaldarinnar. Það er því ekki nema tæp öld frá því Vesturlönd skiptu niður Kúrdabyggðunum með því að draga landamæri þvers og kruss í gegnum þær. Kúrdarnir sjálfir hafa helst ekki viljað taka mark á þessum handahófskenndu landamærum og líta enn á sig sem eina þjóð. Og dreymir um að sameinast í sjálfstæðu ríki.Fótum troðin réttindi Stjórnvöld ríkjanna fjögurra hafa, eins og kannski gefur að skilja, ekki verið jafn áhugasöm um að missa frá sér landsvæði Kúrdabyggðanna og þær auðlindir sem þeim fylgja. Réttindi Kúrda til þess að rækta menningu sína og nota sitt eigið tungumál hafa verið fótum troðin, í mismiklum mæli þó eftir löndum og stjórnmálaástandinu hverju sinni. Í Tyrklandi var því einna harðast fylgt eftir að tungumál Kúrda mætti hvergi heyrast. Það mátti ekki nota það í skólum og það mátti ekki gefa út bækur á kúrdísku. Tyrkjastjórn vildi ekki til þess hugsa að í landinu byggi önnur þjóð en Tyrkir, og Kúrdar áttu bara að sætta sig við það að vera Tyrkir úr því þeir bjuggu í Tyrklandi. Strax upp úr fyrri heimsstyrjöldinni tóku þeir samt að gera uppreisnir, sem jafnharðan voru barðar niður. Og stuttu fyrir seinna stríð sömdu Tyrkir við nágrannalönd sín um samhæfðar aðgerðir gegn Kúrdum. Eftir það máttu þeir sín lítils.Erdogan veitti heimild Recep Tayyip Erdogan, sem nú er orðinn forseti Tyrklands eftir meira en áratug í embætti forsætisráðherra, hefur nú heimilað hersveitum Kúrda frá Írak að fara yfir tyrkneskt land og áfram inn í Sýrland. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki verið alls kostar sáttur við það fyrirkomulag. Erdogan hefur, ekki síður en herinn, verið tregur til að veita Kúrdum aðstoð, og spurði nýverið hvers vegna öll þessi áhersla beindist að landamæraþorpinu Kobane í Sýrlandi, þaðan sem flestir íbúarnir voru hvort eð er flúnir. „Hvers vegna Kobane? Og hvers vegna ekki aðrar borgir eins og Idlib, Hama eða Homs?“ spurði hann. „Og hvers vegna ekki í Írak, þar sem fjörutíu prósent landsins hafa verið hertekin?“ Engu að síður lét hann á endanum undan þrýstingi, ekki síst frá Vesturlöndum.Taflið að snúast við? Sigurganga Íslamska ríkisins virðist reyndar komin á einhverja endastöð, í bili að minnsta kosti. Loftárásir Bandaríkjanna hafa haft sitt að segja, þótt ekki dugi þær til að vinna bug á vígasveitunum. Í vikunni hétu tyrknesk og írösk stjórnvöld því að vinna saman gegn Íslamska ríkinu, og nú hafa Kúrdar náð aftur á sitt vald hluta bæjarins Kobane. Átökin um þetta litla þorp hafa orðið að lykilatriði í huga Kúrda, sem leggja allt kapp á að ná bænum aftur úr höndum Íslamska ríkisins. „Kobane hefur orðið að sameiningartákni fyrir Kúrda í Mið-Austurlöndum,“ hefur bandaríska dagblaðið New York Times eftir Barham Salih, fyrrverandi forsætisráðherra Kúrdahéraðanna í Írak. „Að sumu leyti hefur Kobane einnig breytt sögu Kúrdaþjóðarinnar úr því að vera harmleikur yfir í sögu andspyrnu.“
Mest lesið „Breiðholt mesta fátæktargildra landsins“ Innlent Tíu sektaðir vegna notkunar nagladekkja Innlent Spaðar Rauðu myllunnar hrundu til jarðar í nótt Erlent Segir borgarstjóra óttalegan vettling Innlent Tveir létust í banaslysi í Eyjafirði Innlent Skipulögðu árásir í Þýskalandi og víðar í nafni ISKP Erlent Sánchez íhugar að segja af sér vegna meintrar spillingar Erlent „Dapurlegt“ að andstæðingar bólusetninga hafi svo mikil áhrif Innlent Ætlaði að koma upp um barnaníðing en lenti í klóm hans Innlent Ræða mest málefni íslenskunnar á fundum enskumælandi ráðs Innlent Fleiri fréttir Sánchez íhugar að segja af sér vegna meintrar spillingar Spaðar Rauðu myllunnar hrundu til jarðar í nótt Skipulögðu árásir í Þýskalandi og víðar í nafni ISKP Fyrstu hergögnin eiga að berast til Úkraínu á næstu klukkustundum Segir ekki af sér þrátt fyrir njósnir aðstoðarmannsins Aðstoðarvarnarmálaráðherra ákærður fyrir mútuþægni Upptök eldsins í gömlu kauphöllinni enn ókunn Settur út af sakramentinu fyrir að stýra minningarstund um Navalní Handtóku barnunga öfgamenn eftir stunguárás í Sydney Ekki ólöglegt fyrir konur að brjóta gegn körlum Grunuð um að hafa banað tveimur börnum Vitni greinir frá ráðabruggi og lögmaður Trump fær viðvörun Öldungadeildin samþykkti 95 milljarða dala aðstoð við Úkraínu, Ísrael og Taívan Reyna að sigla um geiminn á geislum sólarinnar Lýsa yfir áhyggjum af fregnum af fjöldagröfum á Gasa Fá aftur gögn frá tæplega hálfrar aldar gömlu geimfari Umdeildur flutningur á hælisleitendum til Rúanda samþykktur Starfsmaður hægrijaðarflokks handtekinn fyrir njósnir fyrir Kína Gera alvarlegar athugasemdir við verðlaunakerfi Tik Tok Tugir handteknir á mótmælum háskólanema gegn aðgerðum Ísraels Undirbúa stærðarinnar sendingar til Úkraínu Engin sönnunargögn bendla UNRWA við árásina Hættu við umfangsmiklar árásir á Íran Sakaði Trump um að reyna að spilla kosningunum 2016 Dæmdu samskiptastjóra Meta fyrir að „verja hryðjuverk“ Modi sakaður um múslimaandúð í miðjum kosningum Dregur úr vinnu og verkefnum Evrópa hlýnar hraðast heimsálfanna Duda segir Pólverja reiðubúna til að geyma kjarnorkuvopn Segir af sér vegna mistaka í kringum árás Hamas Sjá meira