Kirkjan þarf ekki að vera normið

Þetta virðist svo fjarlægt okkur, sem vinnum á gólfinu. Það hefur aldrei verið meira að gera,“ segir Jóna Hrönn Bolladóttir, sóknarprestur í Garðabæ, en hún og eiginmaður hennar, Bjarni Karlsson prestur og doktorsnemi í siðfræði, hafa starfað saman innan þjóðkirkjunnar í tæp þrjátíu ár.

Undanfarið hefur mikið mætt á Þjóðkirkju Íslands þegar æ fleiri segja sig úr röðum hennar. Fyrir hvern Íslending sem fæðst hefur inn í þjóðkirkjuna síðastliðin fjögur ár hefur rúmlega einn sagt sig úr henni, samkvæmt nýjustu tölum Þjóðskrár. Háværar gagnrýnisraddir hafa dunið á kirkjunni og samband kirkju og ríkis verið gagnrýnt, þó að drjúgur meirihluti þjóðarinnar sé enn skráður í þjóðkirkjuna.

„Auðvitað kallar þetta á skoðun og samtal innan kirkjunnar. Það er jákvætt að fólk skuli taka afstöðu og velta þessum málum fyrir sér. En það er samt þannig að þegar fólk leitar til kirkjunnar er aldrei spurt um trúfélagsaðild eða hvort fólk greiði sóknargjöld til viðkomandi kirkju,“ segir Jóna Hrönn og bætir við: „Ég hef reynslu af því að starfa með presti sem vissi það ekki fyrr en eftir sína prestsvígslu að hann tilheyrði fríkirkju af því að barn hefur alltaf fylgt trúfélagsskráningu móður og móðir hans var ekki í þjóðkirkjunni,“ heldur hún áfram.

Jóna Hrönn segist muna eftir manni í sókninni sem kom að máli við hana og var mjög ósáttur við aðkomu yfirstjórnar kirkjunnar að kynferðisbrotamálum innan hennar. „Hann hafði sótt kirkju og einnig þegið sálgæsluþjónustu en ákvað, í ljósi þess að hann var ósáttur, að segja sig úr þjóðkirkjunni. Ég nefndi við hann að ef hann segði sig úr þjóðkirkjunni þá myndi það vera sóknarkirkjan hans og starfið þar sem myndi líða fyrir ákvörðunina. Ég sagði honum að mér fyndist að hann ætti að senda biskupi bréf og láta hann vita af ákvörðun sinni svo að skilaboðin kæmust alla leið. Ég veit að síðar gekk hann aftur í þjóðkirkjuna þegar ákveðin mál voru frágengin.“

Bjarni bætir við: „Það sem margir hugsa ekki út í er að ef fólk skráir sig úr þjóðkirkjunni þá renna sóknargjöldin í ríkissjóð. Áður fóru þau til Háskóla Íslands, þannig að ef fólk er ósátt í Vestmannaeyjum við eitthvað í ákvörðunum yfirstjórnar þjóðkirkjunnar og segir sig úr þjóðkirkjunni renna félagsgjöldin þeirra úr byggðarlaginu í ríkissjóð en það heldur kannski áfram að nýta sér þjónustu Landakirkju.“

Ekki hægt að senda alla heim

En hvernig á að skilja kirkjuna? Er upplifun ykkar sú að kynferðisbrotamál sem komu upp í biskupstíð Ólafs Skúlasonar, svo dæmi sé tekið, hafi eyðilagt fyrir starfi kirkjunnar?

Jóna Hrönn: „Ef kæmi upp alvarleg spilling innan KSÍ þá myndi enginn vilja banna börnum að iðka fótbolta og láta þau þannig líða fyrir einhver slæm mál hjá yfirstjórninni – valta bara yfir fótboltavellina, taka loftið úr boltunum og senda alla heim. Það sama má segja um kirkjuna. Þó að erfið mál hafi komið upp í yfirstjórn kirkjunnar þá má ekki láta safnaðarstarfið í hverfum og úti um landið líða fyrir það.“

Bjarni: „Kirkjan er ekki húsin með háu turnunum, ekki fólkið sem þar vinnur, hún er í innsta eðli sínu vinátta við Jesú Krist. Enda þótt kirkjan þurfi mikið skipulag og stjórnun vegna mannahalds og reksturs þá væri mikið vanmat að líta bara á hana sem fyrirtæki. Fólkið er kirkjan og þegar við komum saman er þetta eins og þegar fullveðja fólk mætir í mat til mömmu. Systkinin eiga öll sama rétt við matarborðið en það er enginn að fara að kenna neinum neitt eða segja til syndanna.“

Hvernig hefur kirkjan breyst á undanförnum árum?

Bjarni: „Snertifletirnir við mannlífið eru fleiri, hóparnir fjölbreytilegri og raunar eru áratugir síðan sunnudagurinn hætti að vera hinn eini stóri kirkjudagur.“

Jóna Hrönn bætir við að um þúsund manns fari í gegnum Vídalínskirkju í Garðabæ á viku hverri og slíkt sé ekki einsdæmi. Barna- og unglingastarfið tekur rými, líka fjölbreytt tónlistarstarf, bænahópar, 12 spora starf kirkjunnar og svo hýsir kirkjan ótal AA-fundi. „Einnig eru safnaðarheimilin notuð fyrir skírnarveislur, stórafmæli og brúðkaupsveislur, fyrir utan allar erfidrykkjurnar. Svo vorum við að kynna aðferð Pílagrímafélagsins á ráðstefnu á dögunum, þessi aðferð felst í því að lesa Biblíuna, kynnast boðskap Krists og lifa undir áhrifum þess í heiðarlegu samtali og fyrirbæn fyrir öðrum. Þetta er í raun aðferð sem hefur verið iðkuð innan kristninnar í gegnum aldirnar og er hluti af fegurð trúarinnar,“ útskýrir Bjarni.

Þurfum ekki að vera í vörn

Jóna Hrönn: „Þjóðkirkjan þarf ekki að vera í neinni vörn. Umræðuhefð þjóðarinnar byggist mikið á andúð og reiði. Í þeirri umræðu er kirkjan ekkert undanskilin. Margir þeirra sem tjá sig á opinberum vettvangi eru reiðir og beita andúðarrökum og það er kannski bara ástæða til að umvefja þá umræðu í stað þess að fara í vörn. Kannski eru þetta fæðingarhríðir að einhverju betra og heilbrigðara. Það er þannig með reiðina, hún getur orðið til þess að hreinsa til. En það er auðvitað hið versta mál ef fólk festist í henni, þá byrja hlutirnir að skemmast og þá skapast oft á tíðum einelti eins og við höfum stundum séð í þjóðfélagsumræðunni.“ 

Bjarni: „Ég held að við ættum bara öll að anda inn í aðstæðurnar og leyfa trúnni að vera það sem hún er. Trúmál þurfa ekki að vera þrætuepli stjórnmála, enda er það nýlunda sem kannski endurspeglar bara það að við erum að fóta okkur sem fjölmenningarsamfélag. Við erum mörg og fjölbreytt með alls kyns hugmyndir um lífið og tilveruna og lausnin verður aldrei sú að taka eitt hugmyndakerfi, hvort sem það væri kristni, veraldlegur húmanismi eða hvað annað, og gera það að viðmiði fyrir restina. Um leið og við búum til norm sköpum við jaðarhópa. Með jaðarhópum nærist svo andúðin og skammirnar og allir tapa. Sannleikurinn er sá að trúarbrögð heimsins eiga umfram allt langa reynslu af friðsælli sambúð um veröldina. Í stað þess að þagga niður ólíkar raddir eigum við að halda hvert öðru ábyrgu í mannréttindamálum og umhverfismálum og reyna að skilja hvert annað. Það er góð trúmálapólitík. Ef kristin trú fær að fara að eðli sínu í samfélaginu þá er hún hvorki hugmyndakerfi né hagsmunahópur heldur fjöldahreyfing sem hefur enga hagsmuni aðra en almannahag. Ef kristin kirkja rís upp til varna þá getur það með réttu einungis verið í því skyni að verja mannréttindi eða náttúru. Þess vegna þykir mér svo vænt um Pílagrímafélagið sem við vorum að kynna þvert á allar kirkjudeildir því þar er trúin bara iðkuð en ekki notuð sem tæki á annað fólk.“

Engin plastblóm í kirkjunni

Jóna Hrönn: „Í þessu sambandi er gott að horfa til Agnesar biskups. Þar fer jarðbundinn og hógvær leiðtogi sem er ekki í varnarbaráttu. Kirkjan vill að foreldrar sjái sóknarkirkjuna sína sem samherja að uppeldi barna, að hún sé vettvangur umræðu um mikilvæg gildi starfandi í virkum tengslum við listalífið. Þegar áföll verða í byggðarlögum kemur fólkið saman í sóknarkirkjunni til að finna samstöðu og styrk. Eins þegar gleðin ríkir. Messan er ekki klöppuð í stein en er á hverjum stað og tíma tjáning fólksins á sinni trú og menningu.“

Bjarni: „Þess vegna verður allt sem gerist í kirkju að vera ekta, til dæmis mega bara vera lifandi ljós og blóm á altarinu af því trúin snýst um heilindi. Þannig var það á Kristsdeginum í Hörpu, þar var allt ekta. Þó að athygli annarra hafi beinst að ferlega klaufalegu orðfæri á heimasíðu þá ljómaði húsið af þakklæti og kærleika. Öðrum megin í salnum sat ungur rappari í hettupeysu, hinum megin nokkrar nunnur, öll með sams konar hvítar hettur á höfði. Mjög skemmtileg sýn sem lýsir því hvernig trúin getur sameinað ef hún fær að vera það sem hún er.“