Hylla framlag læknisins til skipulags fyrir einni öld Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar 10. desember 2016 14:15 Ásdís Hlökk telur áhugavert fyrir alla sem vinna við skipulagsmál að kynna sér tillögur Guðmundar Hannessonar læknis. Vísir/GVA Skipulagið hans Guðmundar kemur lygilega vel undan öldinni og hefur staðist vel tímans tönn,“ segir Ásdís Hlökk Theódórsdóttir skipulagsfræðingur. Þar á hún við hugmyndir sem Guðmundur Hannesson læknir setti fram í ritinu Um skipulag bæja sem út kom árið 1916. Það hefur nú verið gefið út aftur, auk annars rits, Aldarspegils, þar sem nútímafólk eins og Ásdís metur þessar hundrað ára gömlu hugmyndir. En veit hún af hverju lækninum voru skipulagsmál svona hugleikin? „Þegar Guðmundur var í sínu námi í Danmörku þá setti hann sig vel inn í það nýjasta sem var að gerast í skipulagskenningum og uppbyggingu bæja í Evrópu. Afleiðingar iðnvæðingarinnar voru þar skýr, miklir flutningar fólks úr sveitum í borgir og við farsóttir var að etja sem stöfuðu af óheilnæmu húsnæði, skorti á hreinu vatni og ófullnægjandi fráveitum. Því voru náin tengsl milli viðfangsefna í skipulagsvinnu og heilbrigðismálum. Það er eflaust þannig sem hans áhugi kviknar. Auk þess að koma út áðurnefndu riti 1916 var Guðmundur hvatamaður að fyrstu skipulagslögum landsins árið 1921. Með þeim varð til formleg nefnd sem var falið að vinna skipulag fyrir þéttbýlisstaði, kauptún og sjávarþorp. Sjálfur hlaut hann sæti í þeirri nefnd sem sérfræðingur á sviði heilbrigðismála. Hinir voru Guðjón Samúelsson, húsameistari ríkisins og Geir Zoëga vegamálastjóri. Þeir fóru um landið og unnu skipulag að meira og minna öllum þéttbýlisstöðum. Þær hugmyndir sem Guðmundur setti fram í bók sinni lágu þar til grundvallar og nefndin hvatti hreppsnefndir til að kynna sér bókina.“ Þótt þetta virðist hafa verið einfalt fyrirkomulag hvað stjórnsýslu varðar hrósar Ásdís Hlökk Guðmundi lækni fyrir víðsýni. „Hann er ekki bara að hugsa um línur og lagnir og lóðir og götur, hann hugsar um fagurfræði, jöfnuð, rekstur sveitarfélaga og þarfir atvinnulífsins. Þetta rit er ekkert gríðarlegt að vöxtum, rúmar 200 síður, en það kemur mörgu að og nú þegar öld er liðin frá útgáfu þess fannst okkur við hæfi að endurútgefa það og um leið að hylla framlag Guðmundar til þessa málaflokks. Lendingin var að fara í tveggja binda útgáfu, annað bindið er endurúrgefið rit Guðmundar en hitt nefnist Aldarspegill og þar eru fjögur úr bransanum með greinar. Ásdís Hlökk beinir sjónum að bæjarmynd og byggðamynstri, Pétur H. Ármannsson fjallar um húsagerð og hönnun, Salvör Jónsdóttir skoðar félagslega og efnahagslega þætti skipulagsmála og Dagur B. Eggertsson skrifar um tengsl lýðheilsu og skipulags. Loks bregða Páll Pétursson fyrrverandi ráðherra og Sigrún Magnúsdóttir umhverfisráðherra ljósi á persónu og lífshlaup Guðmundar Hannessonar. Guðmundur var afabróðir Páls og þau hjón búa að safni með bréfum sem fóru á milli þeirra bræðra. „Niðurstaða okkar allra er sú að það sé sérstakt hvað þessi maður var framsýnn og ég tel áhugavert fyrir þá sem vinna við skipulagsmál að kynna sér tillögur hans.“ Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 10. desember 2016. Menning Mest lesið Allt klárt fyrir tilraun við heimsmet í Hlíðarfjalli Lífið Mislukkuð sýning í Borgarleikhúsinu með góðum sprettum Gagnrýni Steggjun endaði á árshátíð RÚV Lífið Félag Rikka Daða selur einbýli sem áður var í eigu Rikka Daða Lífið Hefur hannað fyrir Miley Cyrus og Erykah Badu Tíska og hönnun Flott flutti ódauðlega slagara með Sálinni og Ásgeiri Trausta Lífið Myndaveisla: Pattra og Gugusar hressastar í drykkjarpartýi Lífið Hvað ber að hafa í huga þegar hvolpur kemur á heimilið Lífið Lagið Yfirgefinn varð til þegar Valdimar öskraði á hljómsveitarmeðlimi Lífið Vaknaði í angist alla morgna Lífið Fleiri fréttir Bein útsending: Setning Barnamenningarhátíðar Besti vinur úlfanna hlakkar til að tengjast áhorfendum í Hörpu Nýr safnstjóri Listasafnsins á Akureyri Þau eru tilnefnd til Maístjörnunnar Eigandinn heltekinn af skrímslaverkunum hans Sindra Kveður Tjarnarbíó: „Of lítið og of seint“ Þessi voru tilnefnd til barna- og unglingabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs Vatnið alltaf heillað þrátt fyrir mikla hræðslu Stórglæsilegar stjörnur á Eddunni Á ferð með mömmu hlaut níu Eddur Ætlar aldrei að setjast í helgan stein „Kannski var ég ekki að pæla í algebru því mamma mín var að deyja“ Listamaðurinn á bak við Áfanga í Viðey látinn Eliza hlaut heiðursverðlaun Fyrsta alþjóðlega barokkhátíðin í Reykjavík Gerður Kristný hlýtur virt norsk bókmenntaverðlaun Hættir sem leikhússtjóri og hefur störf í ráðuneytinu Myndaveisla: Sex listrænum áratugum fagnað með glæsilegri sýningu Amanda og Brák meðal handhafa Íslensku myndlistarverðlaunanna Kaflaskil í íslenskri menningarsögu Hjartnæm stund Guðna með Herði og Kára Grindavíkurbær heiðursgestur Menningarnætur 2024 Kristín Ómarsdóttir meðal þeirra sem hlaut Fjöruverðlaunin Síðasta verk Nóbelsverðlaunahafans gefið út gegn hans eigin óskum Listræn og lífleg starfsemi í gömlu Áburðarverksmiðjunni Myndaveisla: Yfir þúsund manns í listrænu fjöri í Hveragerði Myndaveisla: Þotulið hönnunarbransans fagnaði með stæl Myndaveisla: Fullt út úr dyrum og næstum uppselt fyrir opnun „Óþekka barnið“ í íslenskri myndlist fer nýjar leiðir Íslensk strandmenning í brennidepli á Akranesi Sjá meira
Skipulagið hans Guðmundar kemur lygilega vel undan öldinni og hefur staðist vel tímans tönn,“ segir Ásdís Hlökk Theódórsdóttir skipulagsfræðingur. Þar á hún við hugmyndir sem Guðmundur Hannesson læknir setti fram í ritinu Um skipulag bæja sem út kom árið 1916. Það hefur nú verið gefið út aftur, auk annars rits, Aldarspegils, þar sem nútímafólk eins og Ásdís metur þessar hundrað ára gömlu hugmyndir. En veit hún af hverju lækninum voru skipulagsmál svona hugleikin? „Þegar Guðmundur var í sínu námi í Danmörku þá setti hann sig vel inn í það nýjasta sem var að gerast í skipulagskenningum og uppbyggingu bæja í Evrópu. Afleiðingar iðnvæðingarinnar voru þar skýr, miklir flutningar fólks úr sveitum í borgir og við farsóttir var að etja sem stöfuðu af óheilnæmu húsnæði, skorti á hreinu vatni og ófullnægjandi fráveitum. Því voru náin tengsl milli viðfangsefna í skipulagsvinnu og heilbrigðismálum. Það er eflaust þannig sem hans áhugi kviknar. Auk þess að koma út áðurnefndu riti 1916 var Guðmundur hvatamaður að fyrstu skipulagslögum landsins árið 1921. Með þeim varð til formleg nefnd sem var falið að vinna skipulag fyrir þéttbýlisstaði, kauptún og sjávarþorp. Sjálfur hlaut hann sæti í þeirri nefnd sem sérfræðingur á sviði heilbrigðismála. Hinir voru Guðjón Samúelsson, húsameistari ríkisins og Geir Zoëga vegamálastjóri. Þeir fóru um landið og unnu skipulag að meira og minna öllum þéttbýlisstöðum. Þær hugmyndir sem Guðmundur setti fram í bók sinni lágu þar til grundvallar og nefndin hvatti hreppsnefndir til að kynna sér bókina.“ Þótt þetta virðist hafa verið einfalt fyrirkomulag hvað stjórnsýslu varðar hrósar Ásdís Hlökk Guðmundi lækni fyrir víðsýni. „Hann er ekki bara að hugsa um línur og lagnir og lóðir og götur, hann hugsar um fagurfræði, jöfnuð, rekstur sveitarfélaga og þarfir atvinnulífsins. Þetta rit er ekkert gríðarlegt að vöxtum, rúmar 200 síður, en það kemur mörgu að og nú þegar öld er liðin frá útgáfu þess fannst okkur við hæfi að endurútgefa það og um leið að hylla framlag Guðmundar til þessa málaflokks. Lendingin var að fara í tveggja binda útgáfu, annað bindið er endurúrgefið rit Guðmundar en hitt nefnist Aldarspegill og þar eru fjögur úr bransanum með greinar. Ásdís Hlökk beinir sjónum að bæjarmynd og byggðamynstri, Pétur H. Ármannsson fjallar um húsagerð og hönnun, Salvör Jónsdóttir skoðar félagslega og efnahagslega þætti skipulagsmála og Dagur B. Eggertsson skrifar um tengsl lýðheilsu og skipulags. Loks bregða Páll Pétursson fyrrverandi ráðherra og Sigrún Magnúsdóttir umhverfisráðherra ljósi á persónu og lífshlaup Guðmundar Hannessonar. Guðmundur var afabróðir Páls og þau hjón búa að safni með bréfum sem fóru á milli þeirra bræðra. „Niðurstaða okkar allra er sú að það sé sérstakt hvað þessi maður var framsýnn og ég tel áhugavert fyrir þá sem vinna við skipulagsmál að kynna sér tillögur hans.“ Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 10. desember 2016.
Menning Mest lesið Allt klárt fyrir tilraun við heimsmet í Hlíðarfjalli Lífið Mislukkuð sýning í Borgarleikhúsinu með góðum sprettum Gagnrýni Steggjun endaði á árshátíð RÚV Lífið Félag Rikka Daða selur einbýli sem áður var í eigu Rikka Daða Lífið Hefur hannað fyrir Miley Cyrus og Erykah Badu Tíska og hönnun Flott flutti ódauðlega slagara með Sálinni og Ásgeiri Trausta Lífið Myndaveisla: Pattra og Gugusar hressastar í drykkjarpartýi Lífið Hvað ber að hafa í huga þegar hvolpur kemur á heimilið Lífið Lagið Yfirgefinn varð til þegar Valdimar öskraði á hljómsveitarmeðlimi Lífið Vaknaði í angist alla morgna Lífið Fleiri fréttir Bein útsending: Setning Barnamenningarhátíðar Besti vinur úlfanna hlakkar til að tengjast áhorfendum í Hörpu Nýr safnstjóri Listasafnsins á Akureyri Þau eru tilnefnd til Maístjörnunnar Eigandinn heltekinn af skrímslaverkunum hans Sindra Kveður Tjarnarbíó: „Of lítið og of seint“ Þessi voru tilnefnd til barna- og unglingabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs Vatnið alltaf heillað þrátt fyrir mikla hræðslu Stórglæsilegar stjörnur á Eddunni Á ferð með mömmu hlaut níu Eddur Ætlar aldrei að setjast í helgan stein „Kannski var ég ekki að pæla í algebru því mamma mín var að deyja“ Listamaðurinn á bak við Áfanga í Viðey látinn Eliza hlaut heiðursverðlaun Fyrsta alþjóðlega barokkhátíðin í Reykjavík Gerður Kristný hlýtur virt norsk bókmenntaverðlaun Hættir sem leikhússtjóri og hefur störf í ráðuneytinu Myndaveisla: Sex listrænum áratugum fagnað með glæsilegri sýningu Amanda og Brák meðal handhafa Íslensku myndlistarverðlaunanna Kaflaskil í íslenskri menningarsögu Hjartnæm stund Guðna með Herði og Kára Grindavíkurbær heiðursgestur Menningarnætur 2024 Kristín Ómarsdóttir meðal þeirra sem hlaut Fjöruverðlaunin Síðasta verk Nóbelsverðlaunahafans gefið út gegn hans eigin óskum Listræn og lífleg starfsemi í gömlu Áburðarverksmiðjunni Myndaveisla: Yfir þúsund manns í listrænu fjöri í Hveragerði Myndaveisla: Þotulið hönnunarbransans fagnaði með stæl Myndaveisla: Fullt út úr dyrum og næstum uppselt fyrir opnun „Óþekka barnið“ í íslenskri myndlist fer nýjar leiðir Íslensk strandmenning í brennidepli á Akranesi Sjá meira