Grjótkast úr glerhöll Haga Sigurgeir Sindri Sigurgeirsson skrifar 30. júlí 2015 07:00 Forstjóri Haga hefur farið mikinn síðustu daga vegna ákvörðunar verðlagsnefndar búvöru um hækkun á mjólkurvörum fyrr í þessum mánuði. Rétt er að árétta nokkur atriði vegna þess. Um langt skeið hafði verðlagsnefndin þá stefnu að halda verði lágu á vörum sem flokkaðar voru sem brýnustu nauðsynjar heimilanna svo sem mjólk og smjöri. Það var gert með því að halda verði þessara vara niðri en aðrar mjólkurvörur eru látnar niðurgreiða verð þeirra sem nefndin stýrir verðinu á. Þetta er auðvitað inngrip í markaðinn og þeir, sem telja að markaðurinn eigi að ráða öllu til sjós og lands, eru ekki ánægðir með þessa aðferðafræði. En hver er árangurinn? Í nýlegri skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands kemur fram að undanfarinn áratug hefur raunverð á mjólk og helstu mjólkurafurðum farið stöðugt lækkandi. Verð afurðanna hefur ekki fylgt almennri verðlagsþróun. Á árunum 2003–2013 hækkuðu 70% matvara meira en sú mjólkurafurð sem hækkaði mest. Fjölmargar skýrslur frá aðilum eins og Samkeppniseftirlitinu, Hagfræðistofnun og verðlagseftirliti ASÍ staðfesta að þegar kemur að álagningu og hækkunum til neytenda er verslunin mjög gróf. Þannig er lækkunum á opinberum gjöldum ekki skilað til neytenda hvort sem um er að ræða lækkun skatta, niðurfellingar tolla eða styrkingu á gengi krónunnar. Verðlagið á innlendum landbúnaðarafurðum er aftur á móti stöðugra. Þannig er árangur af verðlagsnefnd betri en þegar horft er til annarra vöruflokka þar sem verslunin ræður meiru um verðlagningu. Hefur forstjóri Haga einhverjar skýringar á þessu? Fákeppni á íslenskum matvörumarkaði skýrir hátt verð Ein möguleg skýring væri sú að það ríkir fákeppni á íslenskum matvörumarkaði þar sem Hagar eru stærstir og ráða því miklu um verðlagningu matvöru. Það er þó athyglisvert að á einu sviði nýtist fákeppnisumhverfi Haga þeim ekki og það er á mjólkurafurðum. Í umfjöllun Samkeppniseftirlitsins um dagvörumarkaðinn hefur komið fram að jafnræði og samkeppni er tryggð með núverandi skipulagi þegar kemur að mjólkurafurðum. Fyrirkomulagið tryggir samkeppnisstöðu kaupmannsins á horninu gagnvart stórum keðjum því allir fá vöruna á sama lága verðinu. Hagnaður Haga meira en 3 milljarðar króna Í kjölfarið má benda forstjóranum á að hann þarf ekki að setja þessa hækkun út í verðlagið ef hann svo kýs því smásöluálagningin er frjáls þó heildsöluverðið sé opinbert eins og fyrr segir. Til vara gæti hann látið staðar numið við 5,8% hækkunina sem hann er þegar búinn að setja út á markaðinn. Svigrúmið er talsvert sem marka má meðal annars af því að hagnaður Haga eftir skatta rekstrarárið 2014–15 var 3.838 milljónir króna. Það væri annars gaman ef forstjórinn reiknaði út hvað verðhækkanir í verslunum Haga hafa valdið miklum hækkunum á skuldum heimilanna á síðustu árum. Það yrðu stórar tölur. Auðvitað er það ekki sanngjörn fullyrðing, en það eru fullyrðingar forstjórans ekki heldur. Forstjóri Haga mætti einnig svara því hvers vegna smjör hækkaði um 5,8% í smásölu frá því í október 2013 og fram í júlí á þessu ári, en þá var engin hækkun á heildsöluverðinu. Þetta kemur fram í mælingum Hagstofu Íslands. Hann er því fyrirfram búinn að rukka fyrir helminginn af þeirri 11,6% hækkun sem verður 1. ágúst. Í nýlegri verðkönnun Alþýðusambands Íslands kom til viðbótar fram, að á sama tíma og heildsöluverð mjólkurafurða stóð í stað, hækkuðu mjólkurvörur einna mest í verslunum Haga; 6,9% í Hagkaup og 5,4% í Bónus. Þetta eru miklu meiri hækkanir en vænta mátti í kjölfar breytinga á virðisaukaskatti og afnámi sykurskatts. Forstjóra Haga er ætlað að gæta hagsmuna fyrirtækisins. Það er eðlilegt og honum hefur tekist ágætlega upp. En hann er ekki og mun aldrei verða talsmaður neytenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson Skoðun Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Konur sem eiga ekki að eignast börn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson skrifar Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson skrifar Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Gleymdu börnin Kolbrún Pálsdóttir skrifar Skoðun Vinstri gráir Yngvi Óttarsson skrifar Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Hlutabréfafjárfesting er langtímafjárfesting Davíð Björnsson skrifar Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Loftslagsmál eru orkumál Nótt Thorberg skrifar Skoðun Framsókn klárar verkin Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Forstjóri Haga hefur farið mikinn síðustu daga vegna ákvörðunar verðlagsnefndar búvöru um hækkun á mjólkurvörum fyrr í þessum mánuði. Rétt er að árétta nokkur atriði vegna þess. Um langt skeið hafði verðlagsnefndin þá stefnu að halda verði lágu á vörum sem flokkaðar voru sem brýnustu nauðsynjar heimilanna svo sem mjólk og smjöri. Það var gert með því að halda verði þessara vara niðri en aðrar mjólkurvörur eru látnar niðurgreiða verð þeirra sem nefndin stýrir verðinu á. Þetta er auðvitað inngrip í markaðinn og þeir, sem telja að markaðurinn eigi að ráða öllu til sjós og lands, eru ekki ánægðir með þessa aðferðafræði. En hver er árangurinn? Í nýlegri skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands kemur fram að undanfarinn áratug hefur raunverð á mjólk og helstu mjólkurafurðum farið stöðugt lækkandi. Verð afurðanna hefur ekki fylgt almennri verðlagsþróun. Á árunum 2003–2013 hækkuðu 70% matvara meira en sú mjólkurafurð sem hækkaði mest. Fjölmargar skýrslur frá aðilum eins og Samkeppniseftirlitinu, Hagfræðistofnun og verðlagseftirliti ASÍ staðfesta að þegar kemur að álagningu og hækkunum til neytenda er verslunin mjög gróf. Þannig er lækkunum á opinberum gjöldum ekki skilað til neytenda hvort sem um er að ræða lækkun skatta, niðurfellingar tolla eða styrkingu á gengi krónunnar. Verðlagið á innlendum landbúnaðarafurðum er aftur á móti stöðugra. Þannig er árangur af verðlagsnefnd betri en þegar horft er til annarra vöruflokka þar sem verslunin ræður meiru um verðlagningu. Hefur forstjóri Haga einhverjar skýringar á þessu? Fákeppni á íslenskum matvörumarkaði skýrir hátt verð Ein möguleg skýring væri sú að það ríkir fákeppni á íslenskum matvörumarkaði þar sem Hagar eru stærstir og ráða því miklu um verðlagningu matvöru. Það er þó athyglisvert að á einu sviði nýtist fákeppnisumhverfi Haga þeim ekki og það er á mjólkurafurðum. Í umfjöllun Samkeppniseftirlitsins um dagvörumarkaðinn hefur komið fram að jafnræði og samkeppni er tryggð með núverandi skipulagi þegar kemur að mjólkurafurðum. Fyrirkomulagið tryggir samkeppnisstöðu kaupmannsins á horninu gagnvart stórum keðjum því allir fá vöruna á sama lága verðinu. Hagnaður Haga meira en 3 milljarðar króna Í kjölfarið má benda forstjóranum á að hann þarf ekki að setja þessa hækkun út í verðlagið ef hann svo kýs því smásöluálagningin er frjáls þó heildsöluverðið sé opinbert eins og fyrr segir. Til vara gæti hann látið staðar numið við 5,8% hækkunina sem hann er þegar búinn að setja út á markaðinn. Svigrúmið er talsvert sem marka má meðal annars af því að hagnaður Haga eftir skatta rekstrarárið 2014–15 var 3.838 milljónir króna. Það væri annars gaman ef forstjórinn reiknaði út hvað verðhækkanir í verslunum Haga hafa valdið miklum hækkunum á skuldum heimilanna á síðustu árum. Það yrðu stórar tölur. Auðvitað er það ekki sanngjörn fullyrðing, en það eru fullyrðingar forstjórans ekki heldur. Forstjóri Haga mætti einnig svara því hvers vegna smjör hækkaði um 5,8% í smásölu frá því í október 2013 og fram í júlí á þessu ári, en þá var engin hækkun á heildsöluverðinu. Þetta kemur fram í mælingum Hagstofu Íslands. Hann er því fyrirfram búinn að rukka fyrir helminginn af þeirri 11,6% hækkun sem verður 1. ágúst. Í nýlegri verðkönnun Alþýðusambands Íslands kom til viðbótar fram, að á sama tíma og heildsöluverð mjólkurafurða stóð í stað, hækkuðu mjólkurvörur einna mest í verslunum Haga; 6,9% í Hagkaup og 5,4% í Bónus. Þetta eru miklu meiri hækkanir en vænta mátti í kjölfar breytinga á virðisaukaskatti og afnámi sykurskatts. Forstjóra Haga er ætlað að gæta hagsmuna fyrirtækisins. Það er eðlilegt og honum hefur tekist ágætlega upp. En hann er ekki og mun aldrei verða talsmaður neytenda.
Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar
Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun