Þakið rifið af leiguþökum Júlíus Viggó Ólafsson skrifar 6. nóvember 2018 10:13 Peningar, hver vill þá ekki? Þú þarft þá til að gera allt. Borða, keyra, læra, skemmta þér og til að eiga húsaskjól. Flest fáum við pening með því að selja vinnuveitanda tíma okkar, svo bíðum við spennt eftir mánaðamótunum, þegar allur arfur strytisins kemur í hendurnar á okkur, í gegnum blessaðan heimabankann. Eitthvað fer af peningnum í skattinn, en það verður að hafa það, en svo stendur fengurinn eftir, „eftir skatt.“ En þá er ekki sagan öll. Nú þarf að skipta niður sjóðinum í bensín, mat, föt, kannski fjögur stykki vetrardekk, skó, wifi, inneign á farsímann og svo íbúðina. En þá kemur babb í bátinn. Íbúðin er dýrari en í síðasta mánuði, og þann mánuðinn var hún dýrari en mánuðinn á undan. Þetta er veruleiki margra Íslendinga, sem sjá allan þennan eftirsótta pening gufa upp í höndunum á sér, gleyptann af leigumarkaðinum. Markaði sem er algerlega útþaninn og ónáttúrulegur, með verð sem ættu ekki að líðast. Þá er ekki skrýtið að fólk leyti lausna. Ein þeirra, sem er með þeim vinsælli nú til dags, er að setja þak á húsaleigu. Þessi lausn hefur verið lögð fram af einstaklingum á borð við Katrínu Jakobsdóttur, forsætisráðherrra okkar¹, og er eitt af megin baráttumálum Samtaka leigjenda á Íslandi. Hugmyndin var einnig nýlega tekin til greina af Ásmundi Einar Daðasyni, Félags-og jafnréttismála ráðherra, í viðtali hans á Stöð 2². Þetta er í raun mjög skiljanlegt svar við veruleika dagsins í dag. En er það skynsamlegt? Ekki er hægt að búast við því að löggjöf að slíkum toga hafi ekki fleiri áhrif en ætlast er. Hagkerfið er flókinn vefur af samningum, reglum og venjum sem teygist yfir allt samfélagið okkar. Þegar snert er við einum þræði, skapar það skjálfta sem dreifist út í alla anga hans, og má finna fyrir ófyrirséðum áhrifum á furðulegustu stöðum. Lítum á þetta frá því sjónarhorni að þú átt það mikið á milli handana, að þú hyggist fjárfesta í íbúð, í þeim tilgangi að leigja hana út. Nú er ákveðin kostnaður við það að kaupa húsið, eða að byggja það ef þess þarf, og þar með eru ákveðnar hindranir sem þarf að koma sér framhjá í regluverkinu. Eftir það, þarf að viðhalda húsnæðinu. Eins og er, eru þetta hindranir sem eru þess virði, því hægt er að krefjast um hátt verð, bæði vegna þess að aðrir útleigjendur þurfa að glíma við sama kostnað, en líka vegna þess að mikil eftirspurn er fyrir lóðum og leiguhúsnæði. Segjum sem svo að þak sé sett á leiguverð. Jafnvel þótt að verðið sé aðeins lækkað það mikið að þú græðir enn á lóðinni, þá hefur það áhrif á ákvarðanatöku þína. Nú er fjárfestingin orðin óstöðugri, þar sem minna svigrúm er til að halda sér á floti yfir sveiflum markaðarins. Þú hefur líka litla ástæðu til að viðhalda húsnæðinu ef þú færð ekkert út úr því. Við þessar aðstæður þætti þér örugglega skynsamara að fjárfesta peningnum þínum annarstaðar. Jafnvel ef þú ætlaðir að fjárfesta í íbúð, þá myndirðu mikið frekar leigja hana túristum. Ef reglur á húsnæðismarkaði verða of þungar, gæti það orðið til þess að þú og allir hinir fjárfestarnir yfirgefið hann alveg. Ég gef ekki upp þetta dæmi til að vekja vorkunn í hjarta þér fyrir öllu aumingja ríka fólkinu, því það spjarar sig. Fólkið sem lendir verst í þessu verður fólkið sem á það nú þegar erfiðast á þessum grimma markaði. Fólkið sem hver þúsundkall skiptir máli fyrir. Það hefur sýnt sig í gegnum söguna, að þar sem verðþök hafa verð lögð, skapast skortur. Sem dæmi má nefna húsnæðismarkaðina í Lundúnum, Berlín, New York og Los Angeles. Enda er það líka samþykkt af um 93% hagfræðinga³, hvort sem þeir hallist til hægri eða vinstri, að leiguþök eru með verstu lausnum við háu verði. Ef leiguþaki verður stillt á hér á landi mun það aðeins auka húsnæðisskort, og gera aðstæður leigjenda verri. Því lengur sem þakið stæði, því verri yrði skorturinn, þar sem fjárfestar hafa litlar ástæður til að byggja frekari húsnæði til leigu, og fólk neyðist til að leigja húsnæði sem er ekki haldið við af eigendunum. En hvað er þá hægt að gera í málunum. Hér er greinilega vandamál, eigum við bara að sitja hjá og leifa því að éta í sundur bankareikningana okkar, og svo veskin í eftirrétt? Það kemur svo vel til að það eru til lausnir á vandanum. Til að nefna nokkur dæmi, það má lækka skatt á húsnæðisleigu, liðka til um byggingarreglugerðir og einfaldlega opna meira land til lóðakaupa í stað þess að vinna alltaf að “þéttingu”, það er ekki eins og það sé skortur á móa.Höfundur er varaformaður Sambands frjálslyndra framhaldsskólanema. 1. https://www.althingi.is/skodalid.php?lthing=144&lidur=lid20150604T100924 2. https://www.visir.is/g/2018181039878 3. https://econpapers.repec.org/article/aeaaecrev/v_3a82_3ay_3a1992_3ai_3a2_3ap_3a203-09.htm Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Konur sem eiga ekki að eignast börn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson Skoðun Mengun á við 1,7 milljón manns í boði SFS Jón Kaldal Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Gleymdu börnin Kolbrún Pálsdóttir skrifar Skoðun Vinstri gráir Yngvi Óttarsson skrifar Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Hlutabréfafjárfesting er langtímafjárfesting Davíð Björnsson skrifar Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Loftslagsmál eru orkumál Nótt Thorberg skrifar Skoðun Framsókn klárar verkin Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóðarópera - stórt skref til framtíðar Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Veiðum hval - virðum lög Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Bestu árin Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Brunavarnir á byggingarsvæðum Böðvar Tómasson skrifar Skoðun Rödd þjóðarinnar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til matvælaráðherra - dýraníð í Borgarbyggð Árni Stefán Árnason skrifar Sjá meira
Peningar, hver vill þá ekki? Þú þarft þá til að gera allt. Borða, keyra, læra, skemmta þér og til að eiga húsaskjól. Flest fáum við pening með því að selja vinnuveitanda tíma okkar, svo bíðum við spennt eftir mánaðamótunum, þegar allur arfur strytisins kemur í hendurnar á okkur, í gegnum blessaðan heimabankann. Eitthvað fer af peningnum í skattinn, en það verður að hafa það, en svo stendur fengurinn eftir, „eftir skatt.“ En þá er ekki sagan öll. Nú þarf að skipta niður sjóðinum í bensín, mat, föt, kannski fjögur stykki vetrardekk, skó, wifi, inneign á farsímann og svo íbúðina. En þá kemur babb í bátinn. Íbúðin er dýrari en í síðasta mánuði, og þann mánuðinn var hún dýrari en mánuðinn á undan. Þetta er veruleiki margra Íslendinga, sem sjá allan þennan eftirsótta pening gufa upp í höndunum á sér, gleyptann af leigumarkaðinum. Markaði sem er algerlega útþaninn og ónáttúrulegur, með verð sem ættu ekki að líðast. Þá er ekki skrýtið að fólk leyti lausna. Ein þeirra, sem er með þeim vinsælli nú til dags, er að setja þak á húsaleigu. Þessi lausn hefur verið lögð fram af einstaklingum á borð við Katrínu Jakobsdóttur, forsætisráðherrra okkar¹, og er eitt af megin baráttumálum Samtaka leigjenda á Íslandi. Hugmyndin var einnig nýlega tekin til greina af Ásmundi Einar Daðasyni, Félags-og jafnréttismála ráðherra, í viðtali hans á Stöð 2². Þetta er í raun mjög skiljanlegt svar við veruleika dagsins í dag. En er það skynsamlegt? Ekki er hægt að búast við því að löggjöf að slíkum toga hafi ekki fleiri áhrif en ætlast er. Hagkerfið er flókinn vefur af samningum, reglum og venjum sem teygist yfir allt samfélagið okkar. Þegar snert er við einum þræði, skapar það skjálfta sem dreifist út í alla anga hans, og má finna fyrir ófyrirséðum áhrifum á furðulegustu stöðum. Lítum á þetta frá því sjónarhorni að þú átt það mikið á milli handana, að þú hyggist fjárfesta í íbúð, í þeim tilgangi að leigja hana út. Nú er ákveðin kostnaður við það að kaupa húsið, eða að byggja það ef þess þarf, og þar með eru ákveðnar hindranir sem þarf að koma sér framhjá í regluverkinu. Eftir það, þarf að viðhalda húsnæðinu. Eins og er, eru þetta hindranir sem eru þess virði, því hægt er að krefjast um hátt verð, bæði vegna þess að aðrir útleigjendur þurfa að glíma við sama kostnað, en líka vegna þess að mikil eftirspurn er fyrir lóðum og leiguhúsnæði. Segjum sem svo að þak sé sett á leiguverð. Jafnvel þótt að verðið sé aðeins lækkað það mikið að þú græðir enn á lóðinni, þá hefur það áhrif á ákvarðanatöku þína. Nú er fjárfestingin orðin óstöðugri, þar sem minna svigrúm er til að halda sér á floti yfir sveiflum markaðarins. Þú hefur líka litla ástæðu til að viðhalda húsnæðinu ef þú færð ekkert út úr því. Við þessar aðstæður þætti þér örugglega skynsamara að fjárfesta peningnum þínum annarstaðar. Jafnvel ef þú ætlaðir að fjárfesta í íbúð, þá myndirðu mikið frekar leigja hana túristum. Ef reglur á húsnæðismarkaði verða of þungar, gæti það orðið til þess að þú og allir hinir fjárfestarnir yfirgefið hann alveg. Ég gef ekki upp þetta dæmi til að vekja vorkunn í hjarta þér fyrir öllu aumingja ríka fólkinu, því það spjarar sig. Fólkið sem lendir verst í þessu verður fólkið sem á það nú þegar erfiðast á þessum grimma markaði. Fólkið sem hver þúsundkall skiptir máli fyrir. Það hefur sýnt sig í gegnum söguna, að þar sem verðþök hafa verð lögð, skapast skortur. Sem dæmi má nefna húsnæðismarkaðina í Lundúnum, Berlín, New York og Los Angeles. Enda er það líka samþykkt af um 93% hagfræðinga³, hvort sem þeir hallist til hægri eða vinstri, að leiguþök eru með verstu lausnum við háu verði. Ef leiguþaki verður stillt á hér á landi mun það aðeins auka húsnæðisskort, og gera aðstæður leigjenda verri. Því lengur sem þakið stæði, því verri yrði skorturinn, þar sem fjárfestar hafa litlar ástæður til að byggja frekari húsnæði til leigu, og fólk neyðist til að leigja húsnæði sem er ekki haldið við af eigendunum. En hvað er þá hægt að gera í málunum. Hér er greinilega vandamál, eigum við bara að sitja hjá og leifa því að éta í sundur bankareikningana okkar, og svo veskin í eftirrétt? Það kemur svo vel til að það eru til lausnir á vandanum. Til að nefna nokkur dæmi, það má lækka skatt á húsnæðisleigu, liðka til um byggingarreglugerðir og einfaldlega opna meira land til lóðakaupa í stað þess að vinna alltaf að “þéttingu”, það er ekki eins og það sé skortur á móa.Höfundur er varaformaður Sambands frjálslyndra framhaldsskólanema. 1. https://www.althingi.is/skodalid.php?lthing=144&lidur=lid20150604T100924 2. https://www.visir.is/g/2018181039878 3. https://econpapers.repec.org/article/aeaaecrev/v_3a82_3ay_3a1992_3ai_3a2_3ap_3a203-09.htm
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun