Heildarhugsun um Austurvöll og Víkurgarð Orri Vésteinsson skrifar 14. september 2017 07:00 Lögð hefur verið fram tillaga um breytingu á deiliskipulagi svokallaðs Landssímareits í miðbæ Reykjavíkur sem vakið hefur hörð viðbrögð og blaðaskrif. Verði byggt samkvæmt þessari tillögu mun það þrengja mjög bæði að Víkurgarði – gamla kirkjugarði Reykvíkinga – og Austurvelli. Markmiðið er að bæta við enn einu hótelinu í miðbænum, fylla það sem nú er almannarými með gistiplássum svo hægt verði að græða á því peninga. Í miðbæ Reykjavíkur er ekki hægt að byggja nýtt án þess að það sé á kostnað einhvers. Gömul hús geta þurft að víkja, fornleifar eru grafnar burt og skyggt er á sólarljósið. En það geta líka verið óræðari atriði sem eru skert, eins og fegurð götumyndar, stemning eða andi borgarinnar og þó það sé ekki einfalt að skilgreina slíka hluti þá hafa þeir áþreifanleg áhrif á hvernig er að búa í borginni eða heimsækja hana. Þeir sem vilja byggja hótel í miðbænum eru að gera út á þetta óræða sem gerir hann heillandi og spennandi. Þeir vilja fá af því arð en til þess þurfa þeir á sama tíma að skerða það sem gerir miðbæinn svona eftirsóknarverðan því undantekningalítið vilja þeir byggja hagkvæmt – stórt og ljótt – þó það dragi úr heildargildi þess sem þeir ætla sér að græða á. Þetta er auðvitað þversögn en gróðafýsnin er jafn gegndarlaus og hún er skammsýn og borgaryfirvöld eru æ ofan í æ staðin að því að láta alls kyns óhæfu og vitleysu eftir gróðabröllurum á kostnað borgarbúa. Eitt af því sem torveldar borgaryfirvöldum að standa í lappirnar er hvernig deiliskipulag er skilgreint. Deiliskipulag Landssímareitsins sem nú er í kynningu er afmarkað af línu sem dregin er í kringum lóðirnar þar sem byggja á og breyta. Deiliskipulagið nær því ekki yfir aðliggjandi svæði, þar á meðal Austurvöll og Víkurgarð, sem framkvæmdirnar munu þó hafa mikil og varanleg áhrif á. Það hentar framkvæmdaaðilum vel að borgin meti byggingaráform þeirra á forsendum framkvæmdanna en ekki öðrum. Það eru hins vegar hagsmunir borgarbúa að borgaryfirvöld hugsi heildstætt um áhrif framkvæmdatillagna – einkum og sérílagi þegar þær þrengja að tveimur af örfáum opnum rýmum öðrum en bílastæðum í miðbæ Reykjavíkur, görðum sem þar að auki eru gríðarleg söguleg og samfélagsleg verðmæti.Nýtt vopn Nú hafa borgaryfirvöld fengið nýtt vopn sem ástæða er til að vekja athygli á. Inntak nýlegra laga um verndarsvæði í byggð er að skilgreina megi heildir, heil hverfi eða borgarhluta, á grundvelli verndargildis. Það sem hefur verndargildi á stað eins og miðbæ Reykjavíkur er ekki bara gömlu húsin heldur allt þetta áþreifanlega og óáþreifanlega sem gerir miðbæinn að einstökum stað. Það er sagan – allt sem gerðist á undan og leiddi til þess sem er í dag – það er gatnakerfið og umferðin, trén og fuglarnir, skrúðgöngur og kröfugöngur, hæð húsanna og svipmót, stofnanirnar og fyrirtækin, íbúarnir, skjólið fyrir norðanáttinni, ferðamenn og fullir unglingar, sjónlínur og skuggavarp, gangstéttarhellur og brunahanar, tónleikar og mótmæli, meira að segja bílastæðin og gangbrautirnar. Verndaráætlun á ekki að snúast um að frysta þessa hluti og koma í veg fyrir að neinu verði breytt. Hún á að skilgreina hvað það er sem gefur miðbænum gildi svo hægt sé að meta hverju er verið að fórna þegar tillögur um framkvæmdir eru lagðar fram. Hótelbyggjendur vita vel hvers virði plássið í miðbænum er. Reykvíkingar eiga kröfu á að borgaryfirvöld leggi það niður fyrir sér líka og taki ákvarðanir sínar í samræmi við það. Það má vel fresta afgreiðslu tillögu um breytingu á deiliskipulagi Landssímareitsins þangað til unnin hefur verið verndaráætlun fyrir miðborgina. Höfundur er prófessor í fornleifafræði við Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Konur sem eiga ekki að eignast börn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson skrifar Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson skrifar Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Gleymdu börnin Kolbrún Pálsdóttir skrifar Skoðun Vinstri gráir Yngvi Óttarsson skrifar Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Hlutabréfafjárfesting er langtímafjárfesting Davíð Björnsson skrifar Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Loftslagsmál eru orkumál Nótt Thorberg skrifar Skoðun Framsókn klárar verkin Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóðarópera - stórt skref til framtíðar Andri Björn Róbertsson skrifar Sjá meira
Lögð hefur verið fram tillaga um breytingu á deiliskipulagi svokallaðs Landssímareits í miðbæ Reykjavíkur sem vakið hefur hörð viðbrögð og blaðaskrif. Verði byggt samkvæmt þessari tillögu mun það þrengja mjög bæði að Víkurgarði – gamla kirkjugarði Reykvíkinga – og Austurvelli. Markmiðið er að bæta við enn einu hótelinu í miðbænum, fylla það sem nú er almannarými með gistiplássum svo hægt verði að græða á því peninga. Í miðbæ Reykjavíkur er ekki hægt að byggja nýtt án þess að það sé á kostnað einhvers. Gömul hús geta þurft að víkja, fornleifar eru grafnar burt og skyggt er á sólarljósið. En það geta líka verið óræðari atriði sem eru skert, eins og fegurð götumyndar, stemning eða andi borgarinnar og þó það sé ekki einfalt að skilgreina slíka hluti þá hafa þeir áþreifanleg áhrif á hvernig er að búa í borginni eða heimsækja hana. Þeir sem vilja byggja hótel í miðbænum eru að gera út á þetta óræða sem gerir hann heillandi og spennandi. Þeir vilja fá af því arð en til þess þurfa þeir á sama tíma að skerða það sem gerir miðbæinn svona eftirsóknarverðan því undantekningalítið vilja þeir byggja hagkvæmt – stórt og ljótt – þó það dragi úr heildargildi þess sem þeir ætla sér að græða á. Þetta er auðvitað þversögn en gróðafýsnin er jafn gegndarlaus og hún er skammsýn og borgaryfirvöld eru æ ofan í æ staðin að því að láta alls kyns óhæfu og vitleysu eftir gróðabröllurum á kostnað borgarbúa. Eitt af því sem torveldar borgaryfirvöldum að standa í lappirnar er hvernig deiliskipulag er skilgreint. Deiliskipulag Landssímareitsins sem nú er í kynningu er afmarkað af línu sem dregin er í kringum lóðirnar þar sem byggja á og breyta. Deiliskipulagið nær því ekki yfir aðliggjandi svæði, þar á meðal Austurvöll og Víkurgarð, sem framkvæmdirnar munu þó hafa mikil og varanleg áhrif á. Það hentar framkvæmdaaðilum vel að borgin meti byggingaráform þeirra á forsendum framkvæmdanna en ekki öðrum. Það eru hins vegar hagsmunir borgarbúa að borgaryfirvöld hugsi heildstætt um áhrif framkvæmdatillagna – einkum og sérílagi þegar þær þrengja að tveimur af örfáum opnum rýmum öðrum en bílastæðum í miðbæ Reykjavíkur, görðum sem þar að auki eru gríðarleg söguleg og samfélagsleg verðmæti.Nýtt vopn Nú hafa borgaryfirvöld fengið nýtt vopn sem ástæða er til að vekja athygli á. Inntak nýlegra laga um verndarsvæði í byggð er að skilgreina megi heildir, heil hverfi eða borgarhluta, á grundvelli verndargildis. Það sem hefur verndargildi á stað eins og miðbæ Reykjavíkur er ekki bara gömlu húsin heldur allt þetta áþreifanlega og óáþreifanlega sem gerir miðbæinn að einstökum stað. Það er sagan – allt sem gerðist á undan og leiddi til þess sem er í dag – það er gatnakerfið og umferðin, trén og fuglarnir, skrúðgöngur og kröfugöngur, hæð húsanna og svipmót, stofnanirnar og fyrirtækin, íbúarnir, skjólið fyrir norðanáttinni, ferðamenn og fullir unglingar, sjónlínur og skuggavarp, gangstéttarhellur og brunahanar, tónleikar og mótmæli, meira að segja bílastæðin og gangbrautirnar. Verndaráætlun á ekki að snúast um að frysta þessa hluti og koma í veg fyrir að neinu verði breytt. Hún á að skilgreina hvað það er sem gefur miðbænum gildi svo hægt sé að meta hverju er verið að fórna þegar tillögur um framkvæmdir eru lagðar fram. Hótelbyggjendur vita vel hvers virði plássið í miðbænum er. Reykvíkingar eiga kröfu á að borgaryfirvöld leggi það niður fyrir sér líka og taki ákvarðanir sínar í samræmi við það. Það má vel fresta afgreiðslu tillögu um breytingu á deiliskipulagi Landssímareitsins þangað til unnin hefur verið verndaráætlun fyrir miðborgina. Höfundur er prófessor í fornleifafræði við Háskóla Íslands.
Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar
Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun