Erlent

Ríkisstjórn May stendur veikum fótum

Sæunn Gísladóttir skrifar
Staða May og Íhaldsflokksins er talin veikari nú en fyrir kosningar. Fréttablaðið/EPA
Staða May og Íhaldsflokksins er talin veikari nú en fyrir kosningar. Fréttablaðið/EPA
Í gær lágu niðurstöður fyrir í sögulegum þingkosningunum í Bretlandi og komu þær mörgum verulega á óvart. Breski Íhaldsflokkurinn tapaði meirihluta sínum á þinginu. Flokkurinn missti tólf þingsæti og er nú með 318 þingsæti, en 326 þingsæti þarf til að ná meirihluta. Verkamannaflokkurinn bætti aftur á móti við sig hátt í þrjátíu sætum og er nú með 261 þingsæti.

Staðan sem kom upp fól í sér mikla ringulreið þar sem enginn flokkur er með þingmeirihluta. Vox greinir frá því að venjulega þegar þessi staða komi upp stjórni stærsti stjórnmálaflokkurinn ríkisstjórninni, en geti ekki samþykkt nein stórvægileg lög.

Theresa May, forsætisráðherra Bretlands og formaður Íhaldsflokksins, hefur tilkynnt að hún hyggist mynda minnihlutastjórn með stuðningi Lýðræðislega sambandsflokksins (DUP) á Norður-Írlandi sem náði tíu mönnum á þing í kosningunum.

Fjölmiðlar í Bretlandi töluðu í gær um „niðurlægingu“ og „martröð“ fyrir Íhaldsflokkinn og May sem verið hefur forsætisráðherra frá því í júlí í fyrra en hún tók við keflinu af David Cameron sem sagði af sér í kjölfar Brexit-kosninganna. May boðaði til kosninganna með stuttum fyrirvara og þremur árum áður en þær áttu að fara fram til að efla meirihluta Íhaldsflokksins á þingi. Sú áætlun mistókst hins vegar og hafa kosningarnar frekar veikt stöðu May en bætt hana. Jeremy Corbyn, leiðtogi Verkamannaflokksins, kallaði í gær eftir afsögn May í kjölfar niðurstöðunnar.

Nokkur atriði eru talin hafa haft áhrif á niðurstöðu kosninganna. Í fyrsta lagi var Corbyn talinn ná að heilla kjósendur á kosningaviðburðum síðustu vikna en sama má ekki segja um May. Einnig hlaut stefna Íhaldsflokksins er varðar heilbrigðismál mikla gagnrýni. Þá benda fyrstu tölur til þess að allt að 72 prósent ungra Breta hafi kosið í kosningunum en ungir kjósendur eru líklegri til að kjósa Verkamannaflokkinn.

Jeremy Corbyn var ánægður með úrslit kosninganna. Fréttablaðið/EPA
Fari Íhaldsflokkurinn í minnihlutastjórn með stuðningi DUP þykir ljóst að staða flokksins verður ekki mjög sterk. DUP hefur sætt verulegri gagnrýni fyrir stefnu sína. Flokkurinn er vinstrisinnaðri en Íhaldsflokkurinn er kemur að útgjöldum ríkisins að sögn The Financial Times en er með mun harðari stefnu þegar kemur að samfélagsmálum, til að mynda hjónabandi samkynhneigðra og fóstureyðingum. Þá trúa einhverjir meðlimir flokksins ekki á loftslagsbreytingar.

Fulltrúar DUP hafa staðfest að þeir muni styðja ríkisstjórn Íhaldsflokksins. Saman eru flokkarnir með 328 atkvæði. Talið er að May myndi ríkisstjórn með ráðherrum úr röðum Íhaldsflokksins og geri einhvers konar óformlegt samkomulag við DUP um að þeir styðji minnihlutastjórn í atkvæðagreiðslum á þingi.

Í ræðu sinni í gær sagði Theresa May að þessi samvinna væri eini möguleikinn til að tryggja að Bretland geti náð árangri í Brexit-viðræðum sem eiga að hefjast 19. júní.

Til þess að koma á minnihlutastjórninni þarf May að halda ræðu sem nefnist „Drottningarræða“ og fá meirihluta þingsins til að kjósa með trauststillögu um að Íhaldsflokkurinn geti verið leiðtogi þingsins. Það ætti að nást ef allir þingmenn DUP styðja tillöguna.

Ef svo fer að meirihluti þingsins styður ekki tillöguna mun Verkamannaflokkurinn líklega fá umboð til að mynda stjórn.

Hart Brexit nú óvíst

Í aðdraganda kosninganna skoðuðu greinendur hvaða áhrif þær myndu hafa á viðræður Breta um útgöngu úr Evrópusambandinu. Vox greindi frá því að talið væri að May myndi samþykkja svokallað „hart Brexit“ sem myndi fela í sér veruleg takmörk á flæði fólks frá Evrópusambandinu til Bretlands. Þetta yrði gert á kostnað aðgangs Bretlands að frjálsum markaði við Evrópusambandsríkin.

Niðurstaða kosninganna bendir þó til þess að svo verði ekki þar sem fylgi Íhaldsflokksins minnkaði töluvert. Leo Varadkar, forsætisráðherra Írlands, sagði niðurstöðurnar benda til þess að það væri engin þörf fyrir „hart Brexit“.

Óvíst er hvort viðræðurnar muni hefjast þann 19. júní eins og stefnt var að. Theresa May hefur ekki sýnt merki þess að hún muni segja af sér sem leiðtogi Íhaldsflokksins, en ef svo færi myndi það leiða til þess að upphaf viðræðna myndi frestast.

Bretland yfirgefur Evrópusambandið sjálfkrafa í mars 2019. Þangað til hafa stjórnvöld þar tækifæri til að semja um hvort útgangan verði með eða án aðgangs að Evrópumarkaðnum.

Pundið lækkaði vegna niðurstöðunnar

Markaðir virðast óvissir um leiðtogahæfni May. The Financial Times greinir frá því að gengi pundsins hafi veikst eftir að útgönguspáin birtist á fimmtudagskvöld og lækkaði í kjölfar þess að May greindi frá minnihlutastjórninni í gærmorgun.

Í gærkvöldi hafði gengi pundsins lækkað um 1,7 prósent frá því að útgönguspáin birtist. Gengi hlutbréfa hækkaði hins vegar. FTSE 100 vísitalan hækkað um 1,04 prósent.

Þorbjörn Þórðarson fylgist með gangi mála í Lundúnum
Íhaldsflokkurinn í sérstakri stöðu

„Þessi laka útkoma Íhaldsflokksins hefur aðallega komið á óvart í þessum kosningum. Theresa May virðist hafa vanmetið Jeremy Corbyn og ofmetið eigin styrk. Þetta sést best á því að hún eyddi drjúgum tíma í kjördæmum þar sem Verkamannaflokkurinn hefur yfirleitt alltaf verið með meirihluta þegar kosningaúrslit eru skoðuð í sögulegu samhengi. Hún fór reglulega inn í kjördæmi þar sem Verkamannaflokkurinn er yfirleitt talinn vera með yfirhöndina í þeim tilgangi að ná þessum aukna meirihluta á breska þinginu. Þessi strategía hefur misheppnast hrapallega,“ segir Þorbjörn Þórðarson, fréttamaður Stöðvar 2, sem er staddur í London til að fylgjast með kosningunum.

„May virðist hafa vanmetið og vanáætlað stöðu sína mjög mikið. Í stað þess að berjast í þeim kjördæmum og tryggja öruggan sigur í tvísýnum kjördæmum eða þar sem Íhaldsmenn hafa yfirleitt náð manni á þing þá var hún að herja á vígi sem voru mjög erfið viðureignar.“

Hann segir marga sem hann hefur talað við mjög þreytta á stöðunni og fjölda kosninga. „Margir óttast að hjaðningavíg verði innan Íhaldsflokksins og Boris Johnson eða aðrir muni reyna að ná May úr formannsstólnum. Það er landsþing í október. Margir eru þreyttir á þessu, fólk vill stöðugleika og vill að lýðræðislega kosin stjórnvöld noti kjörtímabilið,“ segir Þorbjörn.

„Það er augljóst að margir vildu senda Íhaldsflokknum skýr skilaboð um að þeir sæju í gegnum þá yfirlýsingu May að hún þyrfti sterkt lýðræðislegt umboð og þess vegna hefði kosningunum verið flýtt. Tilgangur kosninganna var ekki að það þurfti aukinn meirihluta til að leiða úrsögn úr Evrópusambandinu, tilgangurinn var að auka meirihlutann á þinginu því Íhaldsflokkurinn var að mælast með svo mikið fylgi,“ segir Þorbjörn.

Útlit er fyrir að Íhaldsflokkurinn nái að mynda ríkisstjórn með stuðningi DUP en að sögn Þorbjörns er staða flokksins mjög sérstök. „Við erum ekki búin að sjá stjórnarsáttmálann og við erum ekki búin að sjá hvaða mál DUP mun setja á oddinn. Þetta er erfið staða fyrir Íhaldsflokkinn að vera í. Að vera með flokk með tíu þingmenn kjörna sem getur sett Íhaldsflokknum afarkosti gegn því að verja stjórnina í erfiðum málum. Þannig að þetta er sérstök staða sem Íhaldsflokkurinn er kominn í, í ljósi þeirra aðstæðna sem boðið var til snemmbúinna kosninga,“ segir Þorbjörn.


Tengdar fréttir

Theresa May myndar ríkisstjórn með stuðningi DUP

Theresa May, forsætisráðherra Bretland og formaður Íhaldsflokksins, er komin af fundi Elísabetar II Englandsdrottningar en þangað fór hún klukkan 11.30 að íslenskum tíma til að fá umboð til að mynda ríkisstjórn.

May vill mynda minnihlutastjórn

Theresa May fer á fund Elísabetar Bretadrottningar í Buckinghamhöll í hádeginu þar þar sem hún mun fara fram á það að hún fái umboð til að mynda nýja ríkisstjórn í landinu.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×