Gefa út veglegt rit um elsta manntal heims Benedikt Bóas skrifar 3. apríl 2017 08:00 Eiríkur G. Guðmundsson, þjóðskjalavörður, með ritið góða sem selt verður í safninu frá og með deginum í dag. vísir/eyþór Þetta rit, Manntalið 1703, arfur okkar allra, er skrifað og tekið saman af því tilefni að manntalið 1703 var tekið inn á skrá UNESCO, Memory of the World Register, árið 2013. Þeim, sem eru með svona heimildir á sinni könnu, ber að kynna það og við erum að efna það loforð og kynna ritið fyrir íslensku þjóðinni,“ segir Eiríkur G. Guðmundsson þjóðskjalavörður en í dag verður Þjóðskjalasafn Íslands 135 ára. Af því tilefni hefur verið gefið út lítið rit um manntalið frá 1703 og er það 48 blaðsíður að lengd og prýtt myndum og margvíslegu skýringarefni. Kristjáni Þór Júlíussyni, mennta- og menningarmálaráðherra, verður afhent fyrsta eintakið á afmælishátíð safnsins í dag. Dönsk stjórnvöld tóku ákvörðun um fyrsta heildarmanntal á Íslandi árið 1702. Vegna kvartana Íslendinga undan slæmu árferði og harðindum í lok 17. aldar taldi stjórnin í Kaupmannahöfn rétt að kanna aðstæður hér á landi m.a. með því að láta gera „eitt fullkomið registur yfir allt fólkið í landinu“ eins og segir í fyrirmælum Árna Magnússonar og Páls Vídalíns til sýslumanna. Sýslumenn báru ábyrgð á framkvæmd manntalsins en þeir fengu hreppstjóra til að annast sjálfa talninguna. Verkið tókst vel og verður að teljast mikið afrek. Talið var í öllum hreppum og eru allar manntalsskrárnar til enn þann dag í dag, varðveittar í Þjóðskjalasafni. Sérstaða manntalsins 1703 felst í því að það er elsta varðveitta manntal í heiminum sem nær til allra íbúa í heilu landi þar sem getið er nafns, aldurs, heimilisfangs flestra og þjóðfélags- eða atvinnustöðu allra þegnanna. Engin önnur þjóð í heiminum á jafnnákvæmar lýðfræðiupplýsingar frá þessum tíma. „Þarna er Jón Hreggviðsson og hans fólk frá Reyn á Akranesi. Talningin fór fram að hausti og hann er tekinn af lífi í júlí, á svipuðum tíma sem sýslumenn eru að skila manntalinu.“ Þegar Þjóðskjalasafn átti 130 ára afmæli árið 2012 sótti það um að manntalið færi á skrá UNESCO, Memory of the World Register. Árið eftir var sú umsókn samþykkt. Nú fimm árum síðar í tilefni af 135 ára afmæli safnsins gefur safnið út lítið rit um manntalið. „Það er alveg ljóst í mínum huga og gerð grein fyrir því í ritinu að Árni Magnússon taldi úr manntalinu skömmu eftir að það var tekið. Þessu hefur ekki verið almennt haldið á lofti en við athugun mína þá er gömul kenning staðfest. Það er nýjung. Sú talning varð aldrei opinber.“ Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Veltir fyrir sér hvort hann sé dottinn úr tísku Lífið Krabbameinið sem týndist: „Fyrst sagði ég bara fokk!“ Áskorun Páll Óskar genginn í það heilaga: „Besti dagur lífs okkar“ Lífið Kastast í kekki milli Carragher og kærastans Lífið Líkt við apa og klappað eins og hundi Lífið Svar við spurningu lesanda: Hvað má fróa sér oft í viku? Lífið Tískan sýndi trúnaðarbrest í hruninu Lífið Sandler vinnur að Happy Gilmore 2 Bíó og sjónvarp Er sannkölluð Mary Poppins þegar það kemur að töskunni Tíska og hönnun Björk á forsíðu Vogue í fyrsta sinn Tíska og hönnun Fleiri fréttir Listamaðurinn á bak við Áfanga í Viðey látinn Eliza hlaut heiðursverðlaun Fyrsta alþjóðlega barokkhátíðin í Reykjavík Gerður Kristný hlýtur virt norsk bókmenntaverðlaun Hættir sem leikhússtjóri og hefur störf í ráðuneytinu Myndaveisla: Sex listrænum áratugum fagnað með glæsilegri sýningu Amanda og Brák meðal handhafa Íslensku myndlistarverðlaunanna Kaflaskil í íslenskri menningarsögu Hjartnæm stund Guðna með Herði og Kára Grindavíkurbær heiðursgestur Menningarnætur 2024 Kristín Ómarsdóttir meðal þeirra sem hlaut Fjöruverðlaunin Síðasta verk Nóbelsverðlaunahafans gefið út gegn hans eigin óskum Listræn og lífleg starfsemi í gömlu Áburðarverksmiðjunni Myndaveisla: Yfir þúsund manns í listrænu fjöri í Hveragerði Myndaveisla: Þotulið hönnunarbransans fagnaði með stæl Myndaveisla: Fullt út úr dyrum og næstum uppselt fyrir opnun „Óþekka barnið“ í íslenskri myndlist fer nýjar leiðir Íslensk strandmenning í brennidepli á Akranesi Þrífst vel í brjálaðri vinnumenningu í New York Samtal við mömmu sem olli straumhvörfum Deilt um hinn dísæta hnakka: Forheimskandi efnishyggja eða vítamínsprauta? Lofar breyttu lífi með fyrirvara „Tækifæri til að pæla í fallegri veruleika eftir dauðann“ Troðfullt í Marshall-húsinu á opnun listrænna systra Tóku saman höndum fyrir Hendi næst Settist í öll sæti Eldborgar og tók 5000 sjálfsmyndir Emils- og Línu-tónskáldið Georg Riedel látið Kristín og Anna tilnefndar til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs Hildur Hermóðsdóttir er látin Taka stutt hlé frá leikhúsinu fyrir ferðalög til Perú og Keníu Sjá meira
Þetta rit, Manntalið 1703, arfur okkar allra, er skrifað og tekið saman af því tilefni að manntalið 1703 var tekið inn á skrá UNESCO, Memory of the World Register, árið 2013. Þeim, sem eru með svona heimildir á sinni könnu, ber að kynna það og við erum að efna það loforð og kynna ritið fyrir íslensku þjóðinni,“ segir Eiríkur G. Guðmundsson þjóðskjalavörður en í dag verður Þjóðskjalasafn Íslands 135 ára. Af því tilefni hefur verið gefið út lítið rit um manntalið frá 1703 og er það 48 blaðsíður að lengd og prýtt myndum og margvíslegu skýringarefni. Kristjáni Þór Júlíussyni, mennta- og menningarmálaráðherra, verður afhent fyrsta eintakið á afmælishátíð safnsins í dag. Dönsk stjórnvöld tóku ákvörðun um fyrsta heildarmanntal á Íslandi árið 1702. Vegna kvartana Íslendinga undan slæmu árferði og harðindum í lok 17. aldar taldi stjórnin í Kaupmannahöfn rétt að kanna aðstæður hér á landi m.a. með því að láta gera „eitt fullkomið registur yfir allt fólkið í landinu“ eins og segir í fyrirmælum Árna Magnússonar og Páls Vídalíns til sýslumanna. Sýslumenn báru ábyrgð á framkvæmd manntalsins en þeir fengu hreppstjóra til að annast sjálfa talninguna. Verkið tókst vel og verður að teljast mikið afrek. Talið var í öllum hreppum og eru allar manntalsskrárnar til enn þann dag í dag, varðveittar í Þjóðskjalasafni. Sérstaða manntalsins 1703 felst í því að það er elsta varðveitta manntal í heiminum sem nær til allra íbúa í heilu landi þar sem getið er nafns, aldurs, heimilisfangs flestra og þjóðfélags- eða atvinnustöðu allra þegnanna. Engin önnur þjóð í heiminum á jafnnákvæmar lýðfræðiupplýsingar frá þessum tíma. „Þarna er Jón Hreggviðsson og hans fólk frá Reyn á Akranesi. Talningin fór fram að hausti og hann er tekinn af lífi í júlí, á svipuðum tíma sem sýslumenn eru að skila manntalinu.“ Þegar Þjóðskjalasafn átti 130 ára afmæli árið 2012 sótti það um að manntalið færi á skrá UNESCO, Memory of the World Register. Árið eftir var sú umsókn samþykkt. Nú fimm árum síðar í tilefni af 135 ára afmæli safnsins gefur safnið út lítið rit um manntalið. „Það er alveg ljóst í mínum huga og gerð grein fyrir því í ritinu að Árni Magnússon taldi úr manntalinu skömmu eftir að það var tekið. Þessu hefur ekki verið almennt haldið á lofti en við athugun mína þá er gömul kenning staðfest. Það er nýjung. Sú talning varð aldrei opinber.“
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Veltir fyrir sér hvort hann sé dottinn úr tísku Lífið Krabbameinið sem týndist: „Fyrst sagði ég bara fokk!“ Áskorun Páll Óskar genginn í það heilaga: „Besti dagur lífs okkar“ Lífið Kastast í kekki milli Carragher og kærastans Lífið Líkt við apa og klappað eins og hundi Lífið Svar við spurningu lesanda: Hvað má fróa sér oft í viku? Lífið Tískan sýndi trúnaðarbrest í hruninu Lífið Sandler vinnur að Happy Gilmore 2 Bíó og sjónvarp Er sannkölluð Mary Poppins þegar það kemur að töskunni Tíska og hönnun Björk á forsíðu Vogue í fyrsta sinn Tíska og hönnun Fleiri fréttir Listamaðurinn á bak við Áfanga í Viðey látinn Eliza hlaut heiðursverðlaun Fyrsta alþjóðlega barokkhátíðin í Reykjavík Gerður Kristný hlýtur virt norsk bókmenntaverðlaun Hættir sem leikhússtjóri og hefur störf í ráðuneytinu Myndaveisla: Sex listrænum áratugum fagnað með glæsilegri sýningu Amanda og Brák meðal handhafa Íslensku myndlistarverðlaunanna Kaflaskil í íslenskri menningarsögu Hjartnæm stund Guðna með Herði og Kára Grindavíkurbær heiðursgestur Menningarnætur 2024 Kristín Ómarsdóttir meðal þeirra sem hlaut Fjöruverðlaunin Síðasta verk Nóbelsverðlaunahafans gefið út gegn hans eigin óskum Listræn og lífleg starfsemi í gömlu Áburðarverksmiðjunni Myndaveisla: Yfir þúsund manns í listrænu fjöri í Hveragerði Myndaveisla: Þotulið hönnunarbransans fagnaði með stæl Myndaveisla: Fullt út úr dyrum og næstum uppselt fyrir opnun „Óþekka barnið“ í íslenskri myndlist fer nýjar leiðir Íslensk strandmenning í brennidepli á Akranesi Þrífst vel í brjálaðri vinnumenningu í New York Samtal við mömmu sem olli straumhvörfum Deilt um hinn dísæta hnakka: Forheimskandi efnishyggja eða vítamínsprauta? Lofar breyttu lífi með fyrirvara „Tækifæri til að pæla í fallegri veruleika eftir dauðann“ Troðfullt í Marshall-húsinu á opnun listrænna systra Tóku saman höndum fyrir Hendi næst Settist í öll sæti Eldborgar og tók 5000 sjálfsmyndir Emils- og Línu-tónskáldið Georg Riedel látið Kristín og Anna tilnefndar til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs Hildur Hermóðsdóttir er látin Taka stutt hlé frá leikhúsinu fyrir ferðalög til Perú og Keníu Sjá meira