Á þátt í merkilegum uppgötvunum LIGO Kristjana Björg Guðbrandsdóttir skrifar 13. febrúar 2016 07:00 Andri M Gretarsson, prófessor í Arizona, á heimili sínu, hann vann í fjölda ára við þróun á nemum sem voru notaðir til að nema þyngdarbylgjur við LIGO-rannsóknarstöð. Dr. Andri M. Gretarsson er prófessor við Embry-Riddle vísindaháskólann í Prescott í Arizona. Hann vann árum saman við LIGO-rannsóknarstöð í Bandaríkjunum sem nýverið nam þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola. Þessi merku tímamót sem urðu í stjarnvísindum eru uppskera áratuga vinnu teymis vísindamanna hjá LIGO. Andri sérhæfir sig í smíði spegla sem hafa ákveðið hlutverk í nema sem nemur þyngdarbylgjur – greinir hvort örsmáar breytingar hafa orðið á ljósgeislum sem væru merki um áhrif frá þyngdarbylgjum. LIGO-rannsóknarstöðvar sem sérhæfa sig í að greina þyngdarbylgjur eru á tveimur stöðum í Bandaríkjunum, í ríkjunum Washington og Louisiana. Þrjú þúsund kílómetrar eru á milli stöðvanna sem er nauðsynleg fjarlægð til að greina þyngdarbylgjur. Andri vann í stöðinni í Louisiana. Rannsóknir á þyngdarbylgjum hafa staðið yfir í rannsóknarstöðvunum frá sjöunda áratugnum og sífelld framþróun á tækjabúnaði hefur leitt til uppgötvunar sem varð á dögunum. „Ég var fyrst að vinna við að þróa þessa spegla sem eru aðalatriðið í þessum nemum. Í kjölfarið fór ég að vinna í rannsóknarstöðinni í Louisiana við að gera nemann nógu næman. Það var fyrsta útgáfan af þessum nema sem ég vann að, hann hefur síðan þá verið settur saman aftur og verið í stöðugum endurbótum. Maður er búinn að bíða eftir þessu svo lengi, maður trúir þessu varla. Það eru mjög margir vísindamenn búnir að vera að vinna að þessu og lengur en ég, tveir vísindamenn hafa til dæmis starfað að verkefninu frá árinu 1967.“ Andri er hættur hjá LIGO og sinnir nú helsta hugðarefni sínu sem eru rannsóknir á útvarps- og hljóðbylgjum úr geimnum og eðlisfræðitilraunir og -rannsóknir. „Ég er búinn að vera að vinna við LIGO-verkefnið í tuttugu ár og hef líka verið að gera það hér í Embry-Riddle, en maður verður aðeins að prufa eitthvað nýtt svo manni leiðist ekki. Ég er farinn að byggja útvarpsnema sem nema útvarpsbylgjur utan úr geimnum. Það hafa orðið miklar framfarir í þessari tækni. Vísindamenn hafa verið að byggja svona útvarpsnema frá sirka 1930 en það hafa orðið mjög miklar tölvuframfarir. Tölvurnar geta nú tekið inn bylgjur hratt, þær geta gert miklu meira með gögnin. Í staðinn fyrir að nota stóra móttökudiska þá er núna hægt að fara aftur í retró tækni og nota mörg lítil loftnet,“ segir Andri og segir loftnet á litlum útvörpum næstum duga. „Það er hægt að vera með mörg hundruð lítil loftnet á víðavangi og taka gögnin frá þessum stöku loftnetum og setja þau inn í tölvuna. Tölvan getur sett þau saman á réttan hátt. Maður getur eiginlega stjórnað því hvert á himninum loftnetunum er beint, það er að segja, maður getur hlustað á einn tiltekinn stað, það finnst mér verulega heillandi.“ Tengdar fréttir Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00 Mest lesið Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Innlent Skipulögðu árásir í Þýskalandi og víðar í nafni ISKP Erlent Segir borgarstjóra óttalegan vettling Innlent Tveir létust í banaslysi í Eyjafirði Innlent Ætlaði að koma upp um barnaníðing en lenti í klóm hans Innlent „Dapurlegt“ að andstæðingar bólusetninga hafi svo mikil áhrif Innlent Eigendur sjókvíaeldis þurfa ekki að greiða auðlindagjald Innlent Vilja taka upp auðlindagjald að hætti Norðmanna Innlent Kínversk ferðaskrifstofa mátti sín lítils gegn TM Innlent Segir lág laun leikskólakennara mýtu Innlent Fleiri fréttir Segir borgarstjóra óttalegan vettling Vilja taka upp auðlindagjald að hætti Norðmanna „Dapurlegt“ að andstæðingar bólusetninga hafi svo mikil áhrif Stefnir í sólríkan og hlýjan sumardag fyrsta víða um land Eigendur sjókvíaeldis þurfa ekki að greiða auðlindagjald Tveir létust í banaslysi í Eyjafirði Veturinn sá kaldasti síðan 1999 Vill rjúfa framkvæmdastopp í orkumálum Kári Stefánsson, ákall um vaxtalækkun og hinsegin list Skemmtiferðaskip um tíu metrum frá strandi við Viðey Kínversk ferðaskrifstofa mátti sín lítils gegn TM Komu litlum fiskibáti til bjargar Þyrlan í loftið vegna slasaðs vélsleðamanns Ætlaði að koma upp um barnaníðing en lenti í klóm hans Alvarlegt umferðarslys í Eyjafirði Segir lág laun leikskólakennara mýtu Alltof mörg börn misstu af bólusetningu við mislingum Leyfisveitingin ekki brot á EES-samningnum Með 19 þúsund MDMA-töflur í ferðatöskunni Hafi líka reynt að bana eldri syni sínum Steinunn Ólína segir landráðamál í uppsiglingu Stofnaði lífi átta manna í hættu „í ábataskyni og á ófyrirleitinn hátt“ Fleiri löggur á leiðinni Seðlabankinn geti ekki annað en lækkað vexti Krefja Seðlabankann um vaxtalækkun Eldur í gámi við Sundabakka Alls konar fabúleringar um vinskapinn við Bjarna Ben Lætur staðar numið í pólitíkinni Mikill reykur þegar kviknaði í einangrunarplasti Leikskólakennarar ósáttir við vettlingagjörning Sjá meira
Dr. Andri M. Gretarsson er prófessor við Embry-Riddle vísindaháskólann í Prescott í Arizona. Hann vann árum saman við LIGO-rannsóknarstöð í Bandaríkjunum sem nýverið nam þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola. Þessi merku tímamót sem urðu í stjarnvísindum eru uppskera áratuga vinnu teymis vísindamanna hjá LIGO. Andri sérhæfir sig í smíði spegla sem hafa ákveðið hlutverk í nema sem nemur þyngdarbylgjur – greinir hvort örsmáar breytingar hafa orðið á ljósgeislum sem væru merki um áhrif frá þyngdarbylgjum. LIGO-rannsóknarstöðvar sem sérhæfa sig í að greina þyngdarbylgjur eru á tveimur stöðum í Bandaríkjunum, í ríkjunum Washington og Louisiana. Þrjú þúsund kílómetrar eru á milli stöðvanna sem er nauðsynleg fjarlægð til að greina þyngdarbylgjur. Andri vann í stöðinni í Louisiana. Rannsóknir á þyngdarbylgjum hafa staðið yfir í rannsóknarstöðvunum frá sjöunda áratugnum og sífelld framþróun á tækjabúnaði hefur leitt til uppgötvunar sem varð á dögunum. „Ég var fyrst að vinna við að þróa þessa spegla sem eru aðalatriðið í þessum nemum. Í kjölfarið fór ég að vinna í rannsóknarstöðinni í Louisiana við að gera nemann nógu næman. Það var fyrsta útgáfan af þessum nema sem ég vann að, hann hefur síðan þá verið settur saman aftur og verið í stöðugum endurbótum. Maður er búinn að bíða eftir þessu svo lengi, maður trúir þessu varla. Það eru mjög margir vísindamenn búnir að vera að vinna að þessu og lengur en ég, tveir vísindamenn hafa til dæmis starfað að verkefninu frá árinu 1967.“ Andri er hættur hjá LIGO og sinnir nú helsta hugðarefni sínu sem eru rannsóknir á útvarps- og hljóðbylgjum úr geimnum og eðlisfræðitilraunir og -rannsóknir. „Ég er búinn að vera að vinna við LIGO-verkefnið í tuttugu ár og hef líka verið að gera það hér í Embry-Riddle, en maður verður aðeins að prufa eitthvað nýtt svo manni leiðist ekki. Ég er farinn að byggja útvarpsnema sem nema útvarpsbylgjur utan úr geimnum. Það hafa orðið miklar framfarir í þessari tækni. Vísindamenn hafa verið að byggja svona útvarpsnema frá sirka 1930 en það hafa orðið mjög miklar tölvuframfarir. Tölvurnar geta nú tekið inn bylgjur hratt, þær geta gert miklu meira með gögnin. Í staðinn fyrir að nota stóra móttökudiska þá er núna hægt að fara aftur í retró tækni og nota mörg lítil loftnet,“ segir Andri og segir loftnet á litlum útvörpum næstum duga. „Það er hægt að vera með mörg hundruð lítil loftnet á víðavangi og taka gögnin frá þessum stöku loftnetum og setja þau inn í tölvuna. Tölvan getur sett þau saman á réttan hátt. Maður getur eiginlega stjórnað því hvert á himninum loftnetunum er beint, það er að segja, maður getur hlustað á einn tiltekinn stað, það finnst mér verulega heillandi.“
Tengdar fréttir Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00 Mest lesið Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Innlent Skipulögðu árásir í Þýskalandi og víðar í nafni ISKP Erlent Segir borgarstjóra óttalegan vettling Innlent Tveir létust í banaslysi í Eyjafirði Innlent Ætlaði að koma upp um barnaníðing en lenti í klóm hans Innlent „Dapurlegt“ að andstæðingar bólusetninga hafi svo mikil áhrif Innlent Eigendur sjókvíaeldis þurfa ekki að greiða auðlindagjald Innlent Vilja taka upp auðlindagjald að hætti Norðmanna Innlent Kínversk ferðaskrifstofa mátti sín lítils gegn TM Innlent Segir lág laun leikskólakennara mýtu Innlent Fleiri fréttir Segir borgarstjóra óttalegan vettling Vilja taka upp auðlindagjald að hætti Norðmanna „Dapurlegt“ að andstæðingar bólusetninga hafi svo mikil áhrif Stefnir í sólríkan og hlýjan sumardag fyrsta víða um land Eigendur sjókvíaeldis þurfa ekki að greiða auðlindagjald Tveir létust í banaslysi í Eyjafirði Veturinn sá kaldasti síðan 1999 Vill rjúfa framkvæmdastopp í orkumálum Kári Stefánsson, ákall um vaxtalækkun og hinsegin list Skemmtiferðaskip um tíu metrum frá strandi við Viðey Kínversk ferðaskrifstofa mátti sín lítils gegn TM Komu litlum fiskibáti til bjargar Þyrlan í loftið vegna slasaðs vélsleðamanns Ætlaði að koma upp um barnaníðing en lenti í klóm hans Alvarlegt umferðarslys í Eyjafirði Segir lág laun leikskólakennara mýtu Alltof mörg börn misstu af bólusetningu við mislingum Leyfisveitingin ekki brot á EES-samningnum Með 19 þúsund MDMA-töflur í ferðatöskunni Hafi líka reynt að bana eldri syni sínum Steinunn Ólína segir landráðamál í uppsiglingu Stofnaði lífi átta manna í hættu „í ábataskyni og á ófyrirleitinn hátt“ Fleiri löggur á leiðinni Seðlabankinn geti ekki annað en lækkað vexti Krefja Seðlabankann um vaxtalækkun Eldur í gámi við Sundabakka Alls konar fabúleringar um vinskapinn við Bjarna Ben Lætur staðar numið í pólitíkinni Mikill reykur þegar kviknaði í einangrunarplasti Leikskólakennarar ósáttir við vettlingagjörning Sjá meira
Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00