Reglur vegna ofbeldismála óskrifaðar Svavar Hávarðsson skrifar 16. janúar 2016 07:00 Ofbeldi gagnvart fötluðum beinist helst gegn konum og börnum, en heilt yfir gegn þeim sem mesta þurfa hjálpina. nordicphotos/gettyimages Engar samræmdar verklagsreglur eru til hjá lögreglunni í landinu um viðbrögð þegar grunur kemur upp um ofbeldi gegn fötluðu fólki. Eitt lögregluembætti hefur sett sér sínar eigin reglur við rannsókn kynferðisbrota þar sem brotaþoli er með þroskahömlun. Þetta er meðal þess sem kemur fram í svari Ólafar Nordal innanríkisráðherra við fyrirspurn Steinunnar Þóru Árnadóttur, þingmanns Vinstri grænna, um ofbeldi gegn fötluðu fólki og viðbrögð við því. Vekur upp fleiri spurningar„Svarið við fyrirspurn minni vekur kannski fyrst og fremst spurningar um það hvort þekking þeirra sem rannsaka og dæma í málum er varða ofbeldi gegn fötluðu fólki sé nægjanlega góð. Þar sem ekki eru neinar samræmdar verklagsreglur af hálfu ríkislögreglustjóra getur það verið mjög mismunandi eftir lögregluumdæmum hvernig tekið er á málum einstaklinga,“ segir Steinunn Þóra um svar ráðherra. Að því er best verður séð byggist svarið á ítarlegri skoðun enda vitnað til umsagna nokkurra embætta, þar á meðal ríkislögreglustjóra, sem segir að unnið sé eftir almennum verklagsreglum um meðferð þessara mála. Samkvæmt þeim skal kalla til réttindagæslumann fatlaðs fólks í heimilisofbeldismálum. Eins að kalla skal til „kunnáttumann“ til aðstoðar ef þeir sem málinu tengjast geta ekki tjáð sig, og skiptir þá ekki máli hvort um geranda eða þolanda ræðir. Sérstaklega er þess getið í svarinu að embætti lögreglustjórans á Suðurlandi hefur að eigin frumkvæði sett sér reglur, sem virðist byggja undir þá skoðun allmargra viðmælenda Fréttablaðsins að þörfin á sérstökum vinnu- eða verklagsreglum sé mikil. Embætti ríkissaksóknara segir að til standi að gefa út „almenn fyrirmæli til allra lögreglustjóra um tilhögun skýrslutöku af viðkvæmum vitnum og sakborningum“. Jákvæðir punktarSteinunn Þóra ÁrnadóttirÞetta segir Steinunn Þóra að sé jákvætt. „Þá kemur fram í svarinu að komið sé inn á málefnið í nokkrum námskeiðum í grunnnámi lögreglunema. Mér finnst orðalagið þó gefa til kynna að það sé ekki mjög miklum tíma varið í þetta.“ Hér vísar Steinunn Þóra til þess hluta fyrirspurnarinnar sem lýtur að því hvort fræðsla um ofbeldisbrot gagnvart fötluðu fólki almennt, og fötluðum stúlkum og konum sérstaklega, sé þáttur í fagmenntun lögreglumanna og dómara. Upplýsingar um námið koma frá Lögregluskóla ríkisins þar sem einnig er greint frá námskeiðahaldi „þar sem fjallað var um rannsóknir kynferðisbrota með sérstaka áherslu á brot gegn börnum en jafnframt vegna annarra þolenda, þar á meðal fatlaðs fólks“. Ríkissaksóknari nefnir að á fræðslufundi embættisins í fyrra hafi verið fjallað um skýrslutökur af viðkvæmum vitnum og sakborningum og farið yfir hverjir teljast til þessa hóps með sérstakri áherslu á fólk með þroskahömlun. Til skýringar skal þess getið, og með vísan í þennan hluta fyrirspurnar Steinunnar Þóru, að þá staðfestir Bryndís Snæbjörnsdóttir, formaður Þroskahjálpar, að áhersla á konur og börn er engin tilviljun. „Ég held að það sé óhætt að fullyrða að konur með þroskahömlun og fötluð börn séu í mestri hættu á að verða fyrir ofbeldi, auk þeirra sem eru háðir mikilli aðstoð í daglegu lífi.“ Fræðsla til dómara enginÍ umsögn dómstólaráðs segir að ákvæði dómstólalaga geri ráð fyrir að þeir einir geti verið skipaðir dómarar sem teljist til þess hæfir í ljósi starfsferils og lögfræðilegrar þekkingar. Þá sé gerð krafa um að dómarar haldi við þekkingu sinni í lögum, haldin séu endurmenntunarnámskeið í því skyni og að dómurum standi til boða að sækja um leyfi frá störfum til endurmenntunar. „Á hinn bóginn sé ekki mælt fyrir um það í lögum í einstökum atriðum hvernig dómarar skuli sinna endurmenntunarskyldu sinni og það er því á ábyrgð hvers dómara hvernig hann sinnir þeirri skyldu. Í umsögninni segir að þar af leiðandi sé ekki mögulegt að svara því til hvort einhverjir dómarar hafi sótt sér fræðslu um ofbeldisbrot gegn fötluðu fólki en fagráð um endurmenntun dómara hefur ekki haldið sérstök námskeið þar um.“ Þetta svar dómstólaráðs veldur Steinunni Þóru áhyggjum. „Það veldur mér áhyggjum og vonbrigðum að fræðsla til dómara um ofbeldi gegn fötluðu fólki er engin. Þar sem ekki hafa verið haldin námskeið um þetta efni hjá fagráði um endurmenntun dómara verður að teljast harla ólíklegt að einhverjir dómarar hafi sótt sér fræðslu um ofbeldi gegn fötluðu fólki.“ Almenn viðmið um réttláta málsmeðferðEru formlegar kvörtunarleiðir til staðar fyrir fatlaðar konur sem hafa mátt þola ofbeldi? Hafa lögregla, lögmenn, saksóknarar og dómarar fengið þjálfun á sviði fötlunar og ofbeldis gegn fötluðum konum í því skyni að styrkja stöðu fatlaðra kvenna sem kæra ofbeldi og til að tryggja að litið sé á þær sem trúverðuga einstaklinga þegar þær tilkynna glæp eða koma fyrir dóm? Eru óhefðbundnar tjáskiptaleiðir viðurkenndar (t.d. af lögreglu og dómstólum) og njóta þær jafnræðis á við hefðbundnari samskiptaleiðir þegar fatlaðar konur tilkynna ofbeldi? Eiga fatlaðar konur rétt á ókeypis lögfræðiaðstoð fyrir og við réttarhöld? Er aðgangur fatlaðra kvenna að lögfræðiaðstoð tryggður? Eiga fatlaðar konur rétt á ókeypis sálfélagslegri aðstoð við réttarhöld? Er til staðar löggjöf um ofbeldi gegn konum (t.d. sérstök lög um heimilisofbeldi) og er henni beitt þegar um er að ræða fatlaðar konur sem búa á stofnunum eða njóta umönnunar á heimilum sínum? Eru til staðar formlegar samskiptaleiðir milli lögreglu og þjónustuveitanda ef ofbeldi gegn fötluðum konum er tilkynnt til lögreglu? Mest lesið „Ef stelpur byrja ungar á blæðingum er það fyrsta flaggið“ Innlent Halda andlitinu í skólanum en hrynja niður heima Innlent Katrín leiðir og hefur tölfræðilega marktækt forskot á Baldur Innlent Myndband af þjófunum í Hamraborg í fréttum Stöðvar 2 Innlent Læknir langþreyttur á skriffinnsku: „Mér líður oft eins og Indriða í Fóstbræðrum“ Innlent Ákærður fyrir að nota slagorð SS-sveitanna á fjöldafundi Erlent Hafa vitneskju um mögulegan dvalarstað Íslendings sem flýr réttvísina Erlent Tvö flutt á slysadeild eftir bílveltu Innlent Útsendarar Rússa sakaðir um skipulagningu árása í Þýskalandi Erlent Forsetaframbjóðendur í Pallborðinu klukkan 13 á morgun Innlent Fleiri fréttir Kíghósti hefur náð útbreiðslu á höfuðborgarsvæðinu Myndband af þjófunum í Hamraborg í fréttum Stöðvar 2 Bein útsending: Hvernig er best að reka heilbrigðisþjónustu? Helga gert að rannsaka slysasleppingarnar Kjarnorkuknúinn kafbátur í stuttri heimsókn Halda andlitinu í skólanum en hrynja niður heima „Sérlega sérstakur“ hellir í Mývatnssveit áfram lokaður Læknir langþreyttur á skriffinnsku: „Mér líður oft eins og Indriða í Fóstbræðrum“ Rúmlega sjö hundruð Grindvíkingar vilja selja Forsetaframbjóðendur í Pallborðinu klukkan 13 á morgun Fylgi forsetaframbjóðenda, mótmæli Grindvíkinga og einhverfa barna Liður í uppbyggingunni að fólk geti sest niður og unnið úr áfallinu Cyrus og Herkúles fá já en Bergman bannaður Dæmdur fyrir árásina í Úlfarsárdal Katrín leiðir og hefur tölfræðilega marktækt forskot á Baldur „Ef stelpur byrja ungar á blæðingum er það fyrsta flaggið“ Tvö flutt á slysadeild eftir bílveltu Jón Jónsson kemur nýr inn í stjórn Boða til fundar til að ræða framtíð MÍR eftir dómsmál Fjölgun ofbeldisbrota gegn lögreglu og öðrum opinberum starfsmönnum Ritskoðun bjóra: „Þetta er gert fyrir börnin“ Steingrímur J og Njáll Trausti sameinast í orkuvæðingu norðausturhornsins Flóttamenn tóku forskot á stóra plokkdaginn Frumskógur bílastæðagjalda og þau hæstu þúsund krónur Grindvíkingar boða til mótmæla gegn Þórkötlu „Engin ástæða til að boða til kosninga“ Segir „ómanneskjulegt“ álag á foreldrum einhverfra barna Stungumaður þarf að dúsa inni fram að dómi Sagði upp til að annast einhverfa dóttur, vantraust á þingi og bílastæðagjöld Vantrauststillagan felld Sjá meira
Engar samræmdar verklagsreglur eru til hjá lögreglunni í landinu um viðbrögð þegar grunur kemur upp um ofbeldi gegn fötluðu fólki. Eitt lögregluembætti hefur sett sér sínar eigin reglur við rannsókn kynferðisbrota þar sem brotaþoli er með þroskahömlun. Þetta er meðal þess sem kemur fram í svari Ólafar Nordal innanríkisráðherra við fyrirspurn Steinunnar Þóru Árnadóttur, þingmanns Vinstri grænna, um ofbeldi gegn fötluðu fólki og viðbrögð við því. Vekur upp fleiri spurningar„Svarið við fyrirspurn minni vekur kannski fyrst og fremst spurningar um það hvort þekking þeirra sem rannsaka og dæma í málum er varða ofbeldi gegn fötluðu fólki sé nægjanlega góð. Þar sem ekki eru neinar samræmdar verklagsreglur af hálfu ríkislögreglustjóra getur það verið mjög mismunandi eftir lögregluumdæmum hvernig tekið er á málum einstaklinga,“ segir Steinunn Þóra um svar ráðherra. Að því er best verður séð byggist svarið á ítarlegri skoðun enda vitnað til umsagna nokkurra embætta, þar á meðal ríkislögreglustjóra, sem segir að unnið sé eftir almennum verklagsreglum um meðferð þessara mála. Samkvæmt þeim skal kalla til réttindagæslumann fatlaðs fólks í heimilisofbeldismálum. Eins að kalla skal til „kunnáttumann“ til aðstoðar ef þeir sem málinu tengjast geta ekki tjáð sig, og skiptir þá ekki máli hvort um geranda eða þolanda ræðir. Sérstaklega er þess getið í svarinu að embætti lögreglustjórans á Suðurlandi hefur að eigin frumkvæði sett sér reglur, sem virðist byggja undir þá skoðun allmargra viðmælenda Fréttablaðsins að þörfin á sérstökum vinnu- eða verklagsreglum sé mikil. Embætti ríkissaksóknara segir að til standi að gefa út „almenn fyrirmæli til allra lögreglustjóra um tilhögun skýrslutöku af viðkvæmum vitnum og sakborningum“. Jákvæðir punktarSteinunn Þóra ÁrnadóttirÞetta segir Steinunn Þóra að sé jákvætt. „Þá kemur fram í svarinu að komið sé inn á málefnið í nokkrum námskeiðum í grunnnámi lögreglunema. Mér finnst orðalagið þó gefa til kynna að það sé ekki mjög miklum tíma varið í þetta.“ Hér vísar Steinunn Þóra til þess hluta fyrirspurnarinnar sem lýtur að því hvort fræðsla um ofbeldisbrot gagnvart fötluðu fólki almennt, og fötluðum stúlkum og konum sérstaklega, sé þáttur í fagmenntun lögreglumanna og dómara. Upplýsingar um námið koma frá Lögregluskóla ríkisins þar sem einnig er greint frá námskeiðahaldi „þar sem fjallað var um rannsóknir kynferðisbrota með sérstaka áherslu á brot gegn börnum en jafnframt vegna annarra þolenda, þar á meðal fatlaðs fólks“. Ríkissaksóknari nefnir að á fræðslufundi embættisins í fyrra hafi verið fjallað um skýrslutökur af viðkvæmum vitnum og sakborningum og farið yfir hverjir teljast til þessa hóps með sérstakri áherslu á fólk með þroskahömlun. Til skýringar skal þess getið, og með vísan í þennan hluta fyrirspurnar Steinunnar Þóru, að þá staðfestir Bryndís Snæbjörnsdóttir, formaður Þroskahjálpar, að áhersla á konur og börn er engin tilviljun. „Ég held að það sé óhætt að fullyrða að konur með þroskahömlun og fötluð börn séu í mestri hættu á að verða fyrir ofbeldi, auk þeirra sem eru háðir mikilli aðstoð í daglegu lífi.“ Fræðsla til dómara enginÍ umsögn dómstólaráðs segir að ákvæði dómstólalaga geri ráð fyrir að þeir einir geti verið skipaðir dómarar sem teljist til þess hæfir í ljósi starfsferils og lögfræðilegrar þekkingar. Þá sé gerð krafa um að dómarar haldi við þekkingu sinni í lögum, haldin séu endurmenntunarnámskeið í því skyni og að dómurum standi til boða að sækja um leyfi frá störfum til endurmenntunar. „Á hinn bóginn sé ekki mælt fyrir um það í lögum í einstökum atriðum hvernig dómarar skuli sinna endurmenntunarskyldu sinni og það er því á ábyrgð hvers dómara hvernig hann sinnir þeirri skyldu. Í umsögninni segir að þar af leiðandi sé ekki mögulegt að svara því til hvort einhverjir dómarar hafi sótt sér fræðslu um ofbeldisbrot gegn fötluðu fólki en fagráð um endurmenntun dómara hefur ekki haldið sérstök námskeið þar um.“ Þetta svar dómstólaráðs veldur Steinunni Þóru áhyggjum. „Það veldur mér áhyggjum og vonbrigðum að fræðsla til dómara um ofbeldi gegn fötluðu fólki er engin. Þar sem ekki hafa verið haldin námskeið um þetta efni hjá fagráði um endurmenntun dómara verður að teljast harla ólíklegt að einhverjir dómarar hafi sótt sér fræðslu um ofbeldi gegn fötluðu fólki.“ Almenn viðmið um réttláta málsmeðferðEru formlegar kvörtunarleiðir til staðar fyrir fatlaðar konur sem hafa mátt þola ofbeldi? Hafa lögregla, lögmenn, saksóknarar og dómarar fengið þjálfun á sviði fötlunar og ofbeldis gegn fötluðum konum í því skyni að styrkja stöðu fatlaðra kvenna sem kæra ofbeldi og til að tryggja að litið sé á þær sem trúverðuga einstaklinga þegar þær tilkynna glæp eða koma fyrir dóm? Eru óhefðbundnar tjáskiptaleiðir viðurkenndar (t.d. af lögreglu og dómstólum) og njóta þær jafnræðis á við hefðbundnari samskiptaleiðir þegar fatlaðar konur tilkynna ofbeldi? Eiga fatlaðar konur rétt á ókeypis lögfræðiaðstoð fyrir og við réttarhöld? Er aðgangur fatlaðra kvenna að lögfræðiaðstoð tryggður? Eiga fatlaðar konur rétt á ókeypis sálfélagslegri aðstoð við réttarhöld? Er til staðar löggjöf um ofbeldi gegn konum (t.d. sérstök lög um heimilisofbeldi) og er henni beitt þegar um er að ræða fatlaðar konur sem búa á stofnunum eða njóta umönnunar á heimilum sínum? Eru til staðar formlegar samskiptaleiðir milli lögreglu og þjónustuveitanda ef ofbeldi gegn fötluðum konum er tilkynnt til lögreglu?
Mest lesið „Ef stelpur byrja ungar á blæðingum er það fyrsta flaggið“ Innlent Halda andlitinu í skólanum en hrynja niður heima Innlent Katrín leiðir og hefur tölfræðilega marktækt forskot á Baldur Innlent Myndband af þjófunum í Hamraborg í fréttum Stöðvar 2 Innlent Læknir langþreyttur á skriffinnsku: „Mér líður oft eins og Indriða í Fóstbræðrum“ Innlent Ákærður fyrir að nota slagorð SS-sveitanna á fjöldafundi Erlent Hafa vitneskju um mögulegan dvalarstað Íslendings sem flýr réttvísina Erlent Tvö flutt á slysadeild eftir bílveltu Innlent Útsendarar Rússa sakaðir um skipulagningu árása í Þýskalandi Erlent Forsetaframbjóðendur í Pallborðinu klukkan 13 á morgun Innlent Fleiri fréttir Kíghósti hefur náð útbreiðslu á höfuðborgarsvæðinu Myndband af þjófunum í Hamraborg í fréttum Stöðvar 2 Bein útsending: Hvernig er best að reka heilbrigðisþjónustu? Helga gert að rannsaka slysasleppingarnar Kjarnorkuknúinn kafbátur í stuttri heimsókn Halda andlitinu í skólanum en hrynja niður heima „Sérlega sérstakur“ hellir í Mývatnssveit áfram lokaður Læknir langþreyttur á skriffinnsku: „Mér líður oft eins og Indriða í Fóstbræðrum“ Rúmlega sjö hundruð Grindvíkingar vilja selja Forsetaframbjóðendur í Pallborðinu klukkan 13 á morgun Fylgi forsetaframbjóðenda, mótmæli Grindvíkinga og einhverfa barna Liður í uppbyggingunni að fólk geti sest niður og unnið úr áfallinu Cyrus og Herkúles fá já en Bergman bannaður Dæmdur fyrir árásina í Úlfarsárdal Katrín leiðir og hefur tölfræðilega marktækt forskot á Baldur „Ef stelpur byrja ungar á blæðingum er það fyrsta flaggið“ Tvö flutt á slysadeild eftir bílveltu Jón Jónsson kemur nýr inn í stjórn Boða til fundar til að ræða framtíð MÍR eftir dómsmál Fjölgun ofbeldisbrota gegn lögreglu og öðrum opinberum starfsmönnum Ritskoðun bjóra: „Þetta er gert fyrir börnin“ Steingrímur J og Njáll Trausti sameinast í orkuvæðingu norðausturhornsins Flóttamenn tóku forskot á stóra plokkdaginn Frumskógur bílastæðagjalda og þau hæstu þúsund krónur Grindvíkingar boða til mótmæla gegn Þórkötlu „Engin ástæða til að boða til kosninga“ Segir „ómanneskjulegt“ álag á foreldrum einhverfra barna Stungumaður þarf að dúsa inni fram að dómi Sagði upp til að annast einhverfa dóttur, vantraust á þingi og bílastæðagjöld Vantrauststillagan felld Sjá meira