„Það var hlegið að mér í tuttugu ár" Ólöf Skaftadóttir skrifar 5. september 2015 09:00 Vísir/Stefán Karlsson „Það eru engar afsakanir sem hægt er að bera fyrir sig lengur. Það þarf að breyta miklu á Íslandi hvað varðar meðferðir við áfengis- og vímuefnafíkn,“ segir Stephanie S. Covington, doktor í sálfræði, en hún kom hingað til lands á dögunum og var aðalfyrirlesari á ráðstefnu um konur, fíkn, áföll og meðferð sem haldin var á Grand Hóteli. „Það þarf að vinna með áföll og fíkn á sama tíma, sem er enn ekki gert alls staðar hér á landi. Meðferðin þarf líka að vera kynjamiðuð. Þetta sýna rannsóknir.“ Stephanie Covington er þekktur fíknisérfræðingur í Bandaríkjunum. Hún vinnur fyrir fangelsisyfirvöld víða um heim, meðal annars í Bandaríkjunum og Bretlandi. Hún hefur sinnt ráðgjöf fyrir fjölda fangelsa og meðferðarstofnana í gegnum árin, meðal annars Betty Ford Clinic, sem nefnd er eftir fyrrverandi forsetafrú Bandaríkjanna. Hún hefur komið fram í spjallþætti Opruh Winfrey, þar sem Oprah fylgdi henni eftir í því starfi sem Stephanie vinnur í fangelsum í Bandaríkjunum. Hún segir þá staðreynd að stór hluti meðferðarstofnana á Íslandi taki ekki á fíkn og áföllum samtímis barn síns tíma. „Svoleiðis voru áfengismeðferðir í Bandaríkjunum 1960-70. Á þeim tíma var sú meðferð talin góð og gild. En hún er löngu orðin úrelt.“ Nú sé staðan þannig í Bandaríkjunum að meðferðarstofnanir fái ekki styrki frá ríkinu nema þær fari eftir ákveðnum reglum sem kveða meðal annars á um að áföll séu meðhöndluð um leið og tekið sé á áfengis- og vímuefnafíkninni. „Stundum þarf að knýja fram breytingar og peningar spila oft stóra rullu í því. Það er bara þannig. Það er oft yfirvalda að grípa inn í og vera ekki að ráðstafa fé í meðferðir sem eru ekki í takt við tímann.“ Stephanie telur ýmsar ástæður fyrir fíknivanda og að þar spili bæði erfðir og umhverfisþættir rullu. Hún segir mikilvægt að meðhöndla fíknivanda með þekkingu á kynjafræði og áfallafræðum til hliðsjónar. „Þegar ég hóf að vinna með konum sem eiga við fíknivanda að stríða, fljótlega eftir að ég útskrifaðist með masterspróf í ráðgjöf úr Columbia, sá ég fljótt að þær áttu sér nánast allar áfallasögu. En þetta var hvergi rætt, hafði ekki verið rætt í skólanum, ekki á ráðstefnum sem ég sótti, hvergi. Mér fannst það svo furðulegt þannig að ég fór sjálf að fara á ráðstefnur og ræða þetta og ákvað að taka doktorspróf og fara að rannsaka þetta sjálf. Í 20 ár var hlegið að mér, mér var sagt að ég hefði rangt fyrir mér, að maður þyrfti að meðhöndla fíknivandann fyrst, áður en tekist væri á við áföllin, en ég var viss í minni sök.“ Síðan hefur mikið vatn runnið til sjávar og Stephanie gert ótal rannsóknir, skrifað bækur og haldið ráðstefnur um málefnið. Hún er af mörgum talin einn helsti sérfræðingurinn á sviði fíknar. Rótin, félag um málefni kvenna með áfengis- og fíknivanda, hefur rætt mikið um þessa áfalla- og kynjamiðuðu nálgun og gagnrýnt starfsemi SÁÁ, sem halda úti fimm meðferðarstofnunum á Íslandi. Forystumenn SÁÁ hafa tekið gagnrýnina óstinnt upp, meðal annars sagt viðhorf talskonu Rótarinnar gamaldags og fordómafullt. Hvað segir Stephanie við því?„Það er ekki satt að þetta séu gamaldags viðhorf sem Rótin hefur. Það eru rannsóknir sem segja að konur sem eru hafðar til meðferðar með öðrum konum, í meðferð sem miðar að konum og áföllum, ná talsvert meiri árangri í áfengis- og vímuefnameðferðum en þær sem gera það ekki. Þessi nálgun er ekki talin neitt byltingarkennd, hún er viðurkennd í Bandaríkjunum og víðar. Það eru kannski ekki til íslenskar rannsóknir, en það er til nóg af rannsóknum um allan heim sem sýna fram á þetta.“En af hverju þessi áhugi hennar á fíkn? „Ég hætti sjálf að drekka fyrir mörgum áratugum og ákvað stuttu síðar að ég vildi hjálpa öðrum í sömu sporum. Að sama skapi hefur mér oft þótt fíkn mæta afgangi í kerfinu. Sennilega er hluti skýringarinnar sá að það er oft svo mikil skömm í kringum fíknir. Sem er áhugavert vegna þess að þegar maður pælir í því þá þekkjum við öll einhvern sem á við fíknivanda að stríða. Fíknivandinn er allt í kringum okkur, en hann er líka falinn. Í sögulegu samhengi hefur fíkn verið falin, henni afneitað, við skammast okkar fyrir hana. Það er algjör óþarfi.“Þessar áfengis- og vímuefnameðferðir standa til boða á Íslandi, samkvæmt velferðarráðuneytinu: Ýmis úrræði standa til boða þeim sem þurfa meðferð vegna áfengis- og vímuefnafíknar. Meðferð felst í skipulagðri, einstaklingsbundinni áætlun sem fylgt er undir handleiðslu fagmenntaðs fólks. Meðferð fyrir ávana- og vímuefnasjúklinga á Íslandi má skipta í þrjá aðalflokka: - Meðferð á geðdeildum sjúkrahúsa þar sem beitt er læknisfræðilegum aðferðum, - Meðferð á stofnunum sem styðjast við 12 spora kerfi AA-samtakanna, sem eru leiðbeiningar um hvernig fyrrverandi ofneytendum áfengis og annarra vímuefna sé ráðlegast að haga lífi sínu á batavegi, - Meðferð á stofnunum sem hafa kristna trú að leiðarljósi.Kristín Pálsdóttir er talskonar RótarinnarRótin er: Félag um málefni kvenna með áfengis- og fíknivanda. Rótin hefur talað fyrir breyttum meðferðarúrræðum við áfengis- og vímuefnavanda á Íslandi. Meðal annars hefur félagið lagt til að meðferð verði kynjaskipt og einstaklingar undir 18 ára aldri séu ekki í meðferð með þeim sem eldri eru. Félagið vill að stjórnvöld skoði betur hvernig fjármunum er varið í meðferðarúrræði og hvernig þjónustu hið opinbera sé að kaupa af einkaaðilum. Mest lesið „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Innlent Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Innlent „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Innlent Svipar til gamalla óupplýstra rána Innlent Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Innlent Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert Innlent Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Innlent Verulega brugðið yfir Hamraborgarmálinu Innlent Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Innlent „Trúði því ekki að þetta væri ég“ Innlent Fleiri fréttir Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Aðstoða göngumann á Móskarðshnjúkum Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Ný og glæsileg skólaþyrping byggð á Hellu Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Hádegisfréttir Bylgjunnar Svipar til gamalla óupplýstra rána Sýknaður af ákæru um að hafa tekið í háls barns Bjartur skírdagur fram undan í höfuðborginni Líkamsárás til rannsóknar eftir nóttina Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Vilja koma böndum á bókhald trúfélaga Ferðaóðir Íslendingar þyrpast í ferðalög innanlands sem utan Verulega brugðið yfir Hamraborgarmálinu Hátt í hundrað dauðsföll á þremur árum Týndi vinningshafinn gaf sig fram og græddi níu milljónir Felldu úr gildi friðlýsingu en mátu Mumma ekki vanhæfan Kvöldfréttir Stöðvar 2 Býr á Íslandi en dæmd í sex ára fangelsi í Rússlandi Eldur í Hafnarfirði Haraldur mátti ekki hækka launin en Sigríður ekki heldur lækka þau Læknafélagið mótfallið lögleiðingu dánaraðastoðar „Trúði því ekki að þetta væri ég“ Ekki viss hvort nokkru þurfi að breyta eftir tug milljóna króna þjófnað 546 Grindvíkingar vilja selja Þórkötlu húsið sitt Steinunn Ólína hálfu skrefi frá því að bjóða sig fram Sjá meira
„Það eru engar afsakanir sem hægt er að bera fyrir sig lengur. Það þarf að breyta miklu á Íslandi hvað varðar meðferðir við áfengis- og vímuefnafíkn,“ segir Stephanie S. Covington, doktor í sálfræði, en hún kom hingað til lands á dögunum og var aðalfyrirlesari á ráðstefnu um konur, fíkn, áföll og meðferð sem haldin var á Grand Hóteli. „Það þarf að vinna með áföll og fíkn á sama tíma, sem er enn ekki gert alls staðar hér á landi. Meðferðin þarf líka að vera kynjamiðuð. Þetta sýna rannsóknir.“ Stephanie Covington er þekktur fíknisérfræðingur í Bandaríkjunum. Hún vinnur fyrir fangelsisyfirvöld víða um heim, meðal annars í Bandaríkjunum og Bretlandi. Hún hefur sinnt ráðgjöf fyrir fjölda fangelsa og meðferðarstofnana í gegnum árin, meðal annars Betty Ford Clinic, sem nefnd er eftir fyrrverandi forsetafrú Bandaríkjanna. Hún hefur komið fram í spjallþætti Opruh Winfrey, þar sem Oprah fylgdi henni eftir í því starfi sem Stephanie vinnur í fangelsum í Bandaríkjunum. Hún segir þá staðreynd að stór hluti meðferðarstofnana á Íslandi taki ekki á fíkn og áföllum samtímis barn síns tíma. „Svoleiðis voru áfengismeðferðir í Bandaríkjunum 1960-70. Á þeim tíma var sú meðferð talin góð og gild. En hún er löngu orðin úrelt.“ Nú sé staðan þannig í Bandaríkjunum að meðferðarstofnanir fái ekki styrki frá ríkinu nema þær fari eftir ákveðnum reglum sem kveða meðal annars á um að áföll séu meðhöndluð um leið og tekið sé á áfengis- og vímuefnafíkninni. „Stundum þarf að knýja fram breytingar og peningar spila oft stóra rullu í því. Það er bara þannig. Það er oft yfirvalda að grípa inn í og vera ekki að ráðstafa fé í meðferðir sem eru ekki í takt við tímann.“ Stephanie telur ýmsar ástæður fyrir fíknivanda og að þar spili bæði erfðir og umhverfisþættir rullu. Hún segir mikilvægt að meðhöndla fíknivanda með þekkingu á kynjafræði og áfallafræðum til hliðsjónar. „Þegar ég hóf að vinna með konum sem eiga við fíknivanda að stríða, fljótlega eftir að ég útskrifaðist með masterspróf í ráðgjöf úr Columbia, sá ég fljótt að þær áttu sér nánast allar áfallasögu. En þetta var hvergi rætt, hafði ekki verið rætt í skólanum, ekki á ráðstefnum sem ég sótti, hvergi. Mér fannst það svo furðulegt þannig að ég fór sjálf að fara á ráðstefnur og ræða þetta og ákvað að taka doktorspróf og fara að rannsaka þetta sjálf. Í 20 ár var hlegið að mér, mér var sagt að ég hefði rangt fyrir mér, að maður þyrfti að meðhöndla fíknivandann fyrst, áður en tekist væri á við áföllin, en ég var viss í minni sök.“ Síðan hefur mikið vatn runnið til sjávar og Stephanie gert ótal rannsóknir, skrifað bækur og haldið ráðstefnur um málefnið. Hún er af mörgum talin einn helsti sérfræðingurinn á sviði fíknar. Rótin, félag um málefni kvenna með áfengis- og fíknivanda, hefur rætt mikið um þessa áfalla- og kynjamiðuðu nálgun og gagnrýnt starfsemi SÁÁ, sem halda úti fimm meðferðarstofnunum á Íslandi. Forystumenn SÁÁ hafa tekið gagnrýnina óstinnt upp, meðal annars sagt viðhorf talskonu Rótarinnar gamaldags og fordómafullt. Hvað segir Stephanie við því?„Það er ekki satt að þetta séu gamaldags viðhorf sem Rótin hefur. Það eru rannsóknir sem segja að konur sem eru hafðar til meðferðar með öðrum konum, í meðferð sem miðar að konum og áföllum, ná talsvert meiri árangri í áfengis- og vímuefnameðferðum en þær sem gera það ekki. Þessi nálgun er ekki talin neitt byltingarkennd, hún er viðurkennd í Bandaríkjunum og víðar. Það eru kannski ekki til íslenskar rannsóknir, en það er til nóg af rannsóknum um allan heim sem sýna fram á þetta.“En af hverju þessi áhugi hennar á fíkn? „Ég hætti sjálf að drekka fyrir mörgum áratugum og ákvað stuttu síðar að ég vildi hjálpa öðrum í sömu sporum. Að sama skapi hefur mér oft þótt fíkn mæta afgangi í kerfinu. Sennilega er hluti skýringarinnar sá að það er oft svo mikil skömm í kringum fíknir. Sem er áhugavert vegna þess að þegar maður pælir í því þá þekkjum við öll einhvern sem á við fíknivanda að stríða. Fíknivandinn er allt í kringum okkur, en hann er líka falinn. Í sögulegu samhengi hefur fíkn verið falin, henni afneitað, við skammast okkar fyrir hana. Það er algjör óþarfi.“Þessar áfengis- og vímuefnameðferðir standa til boða á Íslandi, samkvæmt velferðarráðuneytinu: Ýmis úrræði standa til boða þeim sem þurfa meðferð vegna áfengis- og vímuefnafíknar. Meðferð felst í skipulagðri, einstaklingsbundinni áætlun sem fylgt er undir handleiðslu fagmenntaðs fólks. Meðferð fyrir ávana- og vímuefnasjúklinga á Íslandi má skipta í þrjá aðalflokka: - Meðferð á geðdeildum sjúkrahúsa þar sem beitt er læknisfræðilegum aðferðum, - Meðferð á stofnunum sem styðjast við 12 spora kerfi AA-samtakanna, sem eru leiðbeiningar um hvernig fyrrverandi ofneytendum áfengis og annarra vímuefna sé ráðlegast að haga lífi sínu á batavegi, - Meðferð á stofnunum sem hafa kristna trú að leiðarljósi.Kristín Pálsdóttir er talskonar RótarinnarRótin er: Félag um málefni kvenna með áfengis- og fíknivanda. Rótin hefur talað fyrir breyttum meðferðarúrræðum við áfengis- og vímuefnavanda á Íslandi. Meðal annars hefur félagið lagt til að meðferð verði kynjaskipt og einstaklingar undir 18 ára aldri séu ekki í meðferð með þeim sem eldri eru. Félagið vill að stjórnvöld skoði betur hvernig fjármunum er varið í meðferðarúrræði og hvernig þjónustu hið opinbera sé að kaupa af einkaaðilum.
Mest lesið „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Innlent Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Innlent „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Innlent Svipar til gamalla óupplýstra rána Innlent Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Innlent Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert Innlent Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Innlent Verulega brugðið yfir Hamraborgarmálinu Innlent Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Innlent „Trúði því ekki að þetta væri ég“ Innlent Fleiri fréttir Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Aðstoða göngumann á Móskarðshnjúkum Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Ný og glæsileg skólaþyrping byggð á Hellu Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Hádegisfréttir Bylgjunnar Svipar til gamalla óupplýstra rána Sýknaður af ákæru um að hafa tekið í háls barns Bjartur skírdagur fram undan í höfuðborginni Líkamsárás til rannsóknar eftir nóttina Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Vilja koma böndum á bókhald trúfélaga Ferðaóðir Íslendingar þyrpast í ferðalög innanlands sem utan Verulega brugðið yfir Hamraborgarmálinu Hátt í hundrað dauðsföll á þremur árum Týndi vinningshafinn gaf sig fram og græddi níu milljónir Felldu úr gildi friðlýsingu en mátu Mumma ekki vanhæfan Kvöldfréttir Stöðvar 2 Býr á Íslandi en dæmd í sex ára fangelsi í Rússlandi Eldur í Hafnarfirði Haraldur mátti ekki hækka launin en Sigríður ekki heldur lækka þau Læknafélagið mótfallið lögleiðingu dánaraðastoðar „Trúði því ekki að þetta væri ég“ Ekki viss hvort nokkru þurfi að breyta eftir tug milljóna króna þjófnað 546 Grindvíkingar vilja selja Þórkötlu húsið sitt Steinunn Ólína hálfu skrefi frá því að bjóða sig fram Sjá meira