Pólverjar á vinnumarkaði í Reykjavík, Ósló og Kaupmannahöfn Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar 1. mars 2014 06:00 Vegna athugasemda við niðurstöður alþjóðlegrar samanburðarrannsóknar á högum pólskra starfsmanna á vinnumarkaði norrænu höfuðborganna þriggja: Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, sem birst hafa hér á landi tel ég rétt, sem einn höfunda skýrslunnar, að árétta nokkrar mikilvægar staðreyndir. Markmið rannsóknarinnar Labour migrants from Central and Eastern Europe in the Nordic countries – Patterns of migration, working conditions and recruitment practices var að bera saman flutninga starfsfólks frá Mið- og Austur-Evrópu til Norðurlandanna, sýna fram á hvaða þættir mótuðu launakjör og starfsskilyrði þeirra, ráðningarferli, framkvæmdir og praxís. Norræna ráðherranefndin styrkti rannsóknina sem stýrt var af vinnumarkaðsrannsóknarstofnuninni Fafo í Ósló (www.Fafo.no). Aðrir þátttakendur voru Kaupmannahafnarháskóli, Stokkhólmsháskóli, Varsjárháskóli og MIRRA (Miðstöð InnflytjendaRannsókna ReykjavíkurAkademíunni). Í brennidepli rannsóknar voru: 1) Breytt mynstur vinnuaflsflutninga til Norðurlandanna. 2) Félagsleg undirboð í kjölfar stækkunar ESB: Vinnuaðstæður og vinnuumhverfi meðal pólskra starfsmanna í Ósló, Kaupmannahöfn og Reykjavík. 3) Hlutverk ráðningarmiðlana og starfsmannaleiga. Stækkun Evrópusambandsins samfara gífurlegri efnahagsþenslu í Vestur-Evrópu dró til sín hundruð þúsunda fólks frá nýju aðildarríkjunum. Frá 2004-2011 komu þaðan um 320 þúsund manns til Norðurlandanna samkvæmt skráðum búferlaflutningum en áætlað er að alls hafi um 600 þúsund komið að meðtöldum þeim sem komu tímabundið. Til Íslands streymdu þúsundir Pólverja (í ársbyrjun 2014 voru þeir á tíunda þúsund og jafnframt stærsti innflytjendahópurinn (36%)). Flestir fengu vinnu í ósérhæfðum láglaunastörfum. Sá þáttur rannsóknarinnar, sem sætt hefur mestri gagnrýni hér á landi, varðar launakjör pólskra starfsmanna á Reykjavíkursvæðinu og hafa niðurstöður og jafnvel rannsóknaraðferðir verið dregnar í efa. Því er fyrst til að svara að rannsóknin er byggð á alþjóðlega viðurkenndum rannsóknaraðferðum og gagnavinnslu. M.a. liggja til grundvallar hliðstæðar viðtalsrannsóknir sem gerðar voru í hverri borg fyrir sig þar sem rætt var við 500 Pólverja átján ára og eldri, bæði konur og karla. Niðurstöður sýna að meðaltekjur Pólverja nema 57% af algengustu launum á Íslandi. Í Ósló er sambærilegt hlutfall 65% og í Kaupmannahöfn 85%. Það sem lagt er til grundvallar í þessum útreikningum er uppgefið tímakaup, skv. viðtölum við pólska viðmælendur, sem er borið saman við tölfræðigögn frá Eurostat (Hagstofa Evrópusambandsins ESB) um algengustu heildartekjur í sérhverju landi þvert á starfsgreinar. Þetta er ekki fullkomlega óskeikull samanburður þar sem útreikningar Eurostat eru reiknaðir á annan hátt. Mestu máli skiptir að átta sig á tilgangi útreikninganna sem felst í samanburðinum milli borganna þriggja, Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Þar sem aðferðafræðin er sú sama í hverri borg eru höfundar rannsóknarskýrslunnar sannfærðir um að niðurstöðurnar sýni raunverulegan tekjumun milli pólskra innflytjenda og heimamanna. Ef um er að ræða einhverja slagsíðu ætti hún að vera eins í öllum borgunum. Í Reykjavík fór viðtalskönnunin fram 2010 í miðri kreppunni sem bitnaði hart á pólskum innflytjendum. Vera kann að staða Pólverja á vinnumarkaði á höfuðborgarsvæðinu hafi batnað síðan þá. Rannsóknarskýrslan sýnir að pólskir innflytjendur í Reykjavík raðast nánast allir á botnþrep launastigans en í hinum borgunum eru þeir dreifðari. Sú ályktun er dregin að þetta stafi af því að grunntaxtar ófaglærðra eru afar lágir. Viðgengist hafi á Reykjavíkursvæðinu að greiða erlendum starfsmönnum kaup samkvæmt strípuðum grunntaxta fremur en reikna þeim laun samkvæmt markaðslaunum sem eru umtalsvert hærri og hefð er að nota. Notkun strípaðra taxta var nánast óþekkt fyrir tíma massífra flutninga erlendra starfsmanna til landsins sem átti sér stað í kjölfar stækkunar ESB og efnahagsþenslunnar á síðasta áratug. Nýleg samantekt Eflingar stéttarfélags leiddi í ljós að pólskir félagsmenn þeirra voru að jafnaði með 14% hærri mánaðartekjur en íslenskir félagsmenn. Sú samantekt sýndi ekki fjölda vinnustunda að baki laununum og bendir ótvírætt til langra vinnudaga hjá Pólverjum. Eina leiðin til að skera úr um með órækri nákvæmni hver launakjör Pólverja (og annarra innflytjenda) eru í samanburði við innfædda heimamenn er með rannsóknum, m.a. á vinnuframlagi sem liggur að baki tekjum. Um 80% pólskra starfsmanna í Reykjavík eru líkt og hefð er fyrir á íslenskum vinnumarkaði, ráðnir beint af hérlendum vinnuveitanda án nokkurra milliliða til langs tíma og hafa skrifaðan ráðningarsamning og þeir njóta allra félagslegra réttinda (veikindaleyfi, orlof, atvinnuleysisbætur o.s.frv.). Í Kaupmannahöfn er þessi hópur ríflega þriðjungur og aðeins um fjórðungur í Ósló en meginþorri pólskra starfsmanna í báðum borgum er á tímabundnum samningum eða hjá starfsmannaleigum. Í Ósló og Kaupmannahöfn hafa rannsóknaraðferðir og niðurstöður ekki sætt gagnrýni en jákvæð réttindastaða pólskra starfsmanna á reykvískum vinnumarkaði hefur hins vegar vakið athygli. Þekkingin sem hlýst af rannsókninni verður notuð til að koma í veg fyrir félagsleg undirboð og bæta lífskjör innflytjenda í móttökulöndunum. Rannsóknarskýrsluna má nálgast á:https://www.norden.org/en/publications/publikationer/2013-570 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Konur sem eiga ekki að eignast börn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Mengun á við 1,7 milljón manns í boði SFS Jón Kaldal Skoðun Skoðun Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Gleymdu börnin Kolbrún Pálsdóttir skrifar Skoðun Vinstri gráir Yngvi Óttarsson skrifar Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Hlutabréfafjárfesting er langtímafjárfesting Davíð Björnsson skrifar Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Loftslagsmál eru orkumál Nótt Thorberg skrifar Skoðun Framsókn klárar verkin Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóðarópera - stórt skref til framtíðar Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Veiðum hval - virðum lög Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Bestu árin Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Brunavarnir á byggingarsvæðum Böðvar Tómasson skrifar Skoðun Rödd þjóðarinnar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til matvælaráðherra - dýraníð í Borgarbyggð Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun 1.500 undirskriftir fyrir forseta Björn Leví Gunnarsson,Indriði Ingi Stefánsson skrifar Sjá meira
Vegna athugasemda við niðurstöður alþjóðlegrar samanburðarrannsóknar á högum pólskra starfsmanna á vinnumarkaði norrænu höfuðborganna þriggja: Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, sem birst hafa hér á landi tel ég rétt, sem einn höfunda skýrslunnar, að árétta nokkrar mikilvægar staðreyndir. Markmið rannsóknarinnar Labour migrants from Central and Eastern Europe in the Nordic countries – Patterns of migration, working conditions and recruitment practices var að bera saman flutninga starfsfólks frá Mið- og Austur-Evrópu til Norðurlandanna, sýna fram á hvaða þættir mótuðu launakjör og starfsskilyrði þeirra, ráðningarferli, framkvæmdir og praxís. Norræna ráðherranefndin styrkti rannsóknina sem stýrt var af vinnumarkaðsrannsóknarstofnuninni Fafo í Ósló (www.Fafo.no). Aðrir þátttakendur voru Kaupmannahafnarháskóli, Stokkhólmsháskóli, Varsjárháskóli og MIRRA (Miðstöð InnflytjendaRannsókna ReykjavíkurAkademíunni). Í brennidepli rannsóknar voru: 1) Breytt mynstur vinnuaflsflutninga til Norðurlandanna. 2) Félagsleg undirboð í kjölfar stækkunar ESB: Vinnuaðstæður og vinnuumhverfi meðal pólskra starfsmanna í Ósló, Kaupmannahöfn og Reykjavík. 3) Hlutverk ráðningarmiðlana og starfsmannaleiga. Stækkun Evrópusambandsins samfara gífurlegri efnahagsþenslu í Vestur-Evrópu dró til sín hundruð þúsunda fólks frá nýju aðildarríkjunum. Frá 2004-2011 komu þaðan um 320 þúsund manns til Norðurlandanna samkvæmt skráðum búferlaflutningum en áætlað er að alls hafi um 600 þúsund komið að meðtöldum þeim sem komu tímabundið. Til Íslands streymdu þúsundir Pólverja (í ársbyrjun 2014 voru þeir á tíunda þúsund og jafnframt stærsti innflytjendahópurinn (36%)). Flestir fengu vinnu í ósérhæfðum láglaunastörfum. Sá þáttur rannsóknarinnar, sem sætt hefur mestri gagnrýni hér á landi, varðar launakjör pólskra starfsmanna á Reykjavíkursvæðinu og hafa niðurstöður og jafnvel rannsóknaraðferðir verið dregnar í efa. Því er fyrst til að svara að rannsóknin er byggð á alþjóðlega viðurkenndum rannsóknaraðferðum og gagnavinnslu. M.a. liggja til grundvallar hliðstæðar viðtalsrannsóknir sem gerðar voru í hverri borg fyrir sig þar sem rætt var við 500 Pólverja átján ára og eldri, bæði konur og karla. Niðurstöður sýna að meðaltekjur Pólverja nema 57% af algengustu launum á Íslandi. Í Ósló er sambærilegt hlutfall 65% og í Kaupmannahöfn 85%. Það sem lagt er til grundvallar í þessum útreikningum er uppgefið tímakaup, skv. viðtölum við pólska viðmælendur, sem er borið saman við tölfræðigögn frá Eurostat (Hagstofa Evrópusambandsins ESB) um algengustu heildartekjur í sérhverju landi þvert á starfsgreinar. Þetta er ekki fullkomlega óskeikull samanburður þar sem útreikningar Eurostat eru reiknaðir á annan hátt. Mestu máli skiptir að átta sig á tilgangi útreikninganna sem felst í samanburðinum milli borganna þriggja, Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Þar sem aðferðafræðin er sú sama í hverri borg eru höfundar rannsóknarskýrslunnar sannfærðir um að niðurstöðurnar sýni raunverulegan tekjumun milli pólskra innflytjenda og heimamanna. Ef um er að ræða einhverja slagsíðu ætti hún að vera eins í öllum borgunum. Í Reykjavík fór viðtalskönnunin fram 2010 í miðri kreppunni sem bitnaði hart á pólskum innflytjendum. Vera kann að staða Pólverja á vinnumarkaði á höfuðborgarsvæðinu hafi batnað síðan þá. Rannsóknarskýrslan sýnir að pólskir innflytjendur í Reykjavík raðast nánast allir á botnþrep launastigans en í hinum borgunum eru þeir dreifðari. Sú ályktun er dregin að þetta stafi af því að grunntaxtar ófaglærðra eru afar lágir. Viðgengist hafi á Reykjavíkursvæðinu að greiða erlendum starfsmönnum kaup samkvæmt strípuðum grunntaxta fremur en reikna þeim laun samkvæmt markaðslaunum sem eru umtalsvert hærri og hefð er að nota. Notkun strípaðra taxta var nánast óþekkt fyrir tíma massífra flutninga erlendra starfsmanna til landsins sem átti sér stað í kjölfar stækkunar ESB og efnahagsþenslunnar á síðasta áratug. Nýleg samantekt Eflingar stéttarfélags leiddi í ljós að pólskir félagsmenn þeirra voru að jafnaði með 14% hærri mánaðartekjur en íslenskir félagsmenn. Sú samantekt sýndi ekki fjölda vinnustunda að baki laununum og bendir ótvírætt til langra vinnudaga hjá Pólverjum. Eina leiðin til að skera úr um með órækri nákvæmni hver launakjör Pólverja (og annarra innflytjenda) eru í samanburði við innfædda heimamenn er með rannsóknum, m.a. á vinnuframlagi sem liggur að baki tekjum. Um 80% pólskra starfsmanna í Reykjavík eru líkt og hefð er fyrir á íslenskum vinnumarkaði, ráðnir beint af hérlendum vinnuveitanda án nokkurra milliliða til langs tíma og hafa skrifaðan ráðningarsamning og þeir njóta allra félagslegra réttinda (veikindaleyfi, orlof, atvinnuleysisbætur o.s.frv.). Í Kaupmannahöfn er þessi hópur ríflega þriðjungur og aðeins um fjórðungur í Ósló en meginþorri pólskra starfsmanna í báðum borgum er á tímabundnum samningum eða hjá starfsmannaleigum. Í Ósló og Kaupmannahöfn hafa rannsóknaraðferðir og niðurstöður ekki sætt gagnrýni en jákvæð réttindastaða pólskra starfsmanna á reykvískum vinnumarkaði hefur hins vegar vakið athygli. Þekkingin sem hlýst af rannsókninni verður notuð til að koma í veg fyrir félagsleg undirboð og bæta lífskjör innflytjenda í móttökulöndunum. Rannsóknarskýrsluna má nálgast á:https://www.norden.org/en/publications/publikationer/2013-570
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun