Vandi heilbrigðiskerfisins og skortur á heildarsýn Skúli Thoroddsen skrifar 12. desember 2013 06:00 Ég hrökk í kút yfir hádegisfréttum 24. nóvember sl. þegar RÚV flutti athugasemdalaust fregnir af boðskap forsætisráðherra í heilbrigðismálum. Að allur okkar vandi stafi frá fyrri ríkisstjórn kom ekki á óvart, heldur hin snauða umfjöllun. Að hans mati stafar vandi heilbrigðiskerfisins af gegndarlausum blóðugum niðurskurði fyrri ríkisstjórnar. Nú sé brugðist við og útgjöld aukin. Hvað svo? Hinn kerfislægi vandi sem heilbrigðisþjónustan á við að etja á sér mun lengri aðdraganda en sl. fjögur ár. Árið 1994 reyndi þáverandi ríkisstjórn að taka á sjálfvirkri og stjórnlausri útgjaldaukningu ríkissjóðs vegna lyfjakaupa og sérfræðiþjónustu sem bitnaði m.a. á sjúkrahúsum og heilsugæslu. Tilraunin rann út í sandinn. Nýr heilbrigðisráðherra ákvað þá að rugga ekki bátnum, gera ekkert og hinn kerfislægi vandi hélt áfram að hlaða upp á sig og bólgna. Næsta tilraun til að taka á vandanum var í tíð þar síðustu ríkisstjórnar. Sú stjórn hafði ekki náð viðhlítandi árangri þegar hún hvarf frá völdum vegna hrunsins 2008. Þó hafði henni tekist að setja Sjúkratyggingar Íslands á laggirnar. Það var skref í áttina. Síðasta ríkisstjórn tók svo við uppsöfnuðum vanda, afleiðingum langvarandi skeytingarleysis, en réði hvorki við ástandið né gat haldið því þokkalega í horfinu. Það sem sú ríkisstjórn gerði þó af viti var að hefja áform um bygginu nýs Landspítala.Þrír meginþættir Opinber heilbrigðisþjónusta byggir á þrem meginþáttum; a) þeim sem þurfa á þjónustunni að halda, b) þeim sem veita þjónustuna, heilbrigðisstarfsfólki og c) þeim sem greiða fyrir hana, ríkið, við öll. Í slíku kerfi þarf að tryggja notendum nokkuð jafnan aðgang að þjónustu, að teknu tilliti til gæða, kostnaðar og hagkvæmni. Liður í því er m.a. sá að ríkið fái keypta þjónustu á sem hagkvæmasta verði og hafi um það að segja hvar og hvernig hún er veitt. Í því sambandi mætti bjóða tiltekna heilbrigðisþjónustu út á samkeppnismarkaði, án þess að í því felist einkavæðing. Ríkið nýtir sér hagkvæmni einkarekstrar til að lækka kostnað. Þetta á t.d. við um lyfjakaup og sérfræðiþjónustu á læknastofum, á heilsugæslustöðvum og jafnvel í útlöndum. Grunnurinn að slíku kerfi, svo tekið sé mið af reynslu t.d. Hollendinga og Svía, byggist á skilvirku kostnaðarmati, öflugri grunn- og nærþjónustu þar sem haldið er utan um persónulegar þarfir hvers sjúklings/notanda, eftirfylgni meðferðar og tilvísunarkerfi til aðhalds. Öflugt hátæknisjúkrahús, Landspítali háskólasjúkrahús, er að sjálfsögðu máttarstoð þjónustunnar og bakhjarl.Skortur á heildarsýn Vandi heilbrigðisþjónustunnar í dag er ekki, eins og forsætisráðherra lýsir honum, gegndarlaus blóðugur niðurskurður fyrri ríkisstjórnar, heldur langvarandi skortur á heildarsýn. Hefja verður úrbætur miðað við aðstæður eins og þær eru og skapa framtíðarsýn. Landspítalinn er í dag rekinn í yfir hundrað ólíkum byggingum. Sumar eru þjáðar af fúkka og raka eða eru skúrar til bráðabirgða. Nýr spítali er talinn spara milljarða í rekstrarkostnaði, fjármuni sem eru jafnvel meiri en kostnaður vegna afskrifta og vaxta af fjárfestingu hans. Ákvörðun um nýtt sjúkrahús mun stöðva yfirvofandi atgervisflótta frá spítalanum. Það er fyrsta skrefið. Styrkja þarf Sjúkratryggingar Íslands og hlutverk ríkisins sem kaupanda og kostnaðargreinanda á skilvirkri heilbrigðisþjónustu. Efla þarf grunn- og nærþjónustu, lýðheilsu, heimilislækningar og heilsugæslustöðvar, hvort heldur er á höfuðborgarsvæðinu eða á landsbyggðinni. Taka þarf ákvörðun um kjarnasjúkrahús í landshlutum og ákvarða tengsl þeirra við Landspítala, óháð sérhagsmunum einstakra heilbrigðisstétta eða svæða. Tryggja þarf gæði, hagkvæmni og skilvirkni. Það felur í sér kerfisbreytingu sem verður að ræða málefnalega. Hvað viljum við, hvert stefnum við, hvernig viljum við haga þjónustunni þannig að allir búi við ásættanlegt öryggi? Hver er forgangsröðunin? Að þeirri umræðu þurfa heilbrigðisstéttirnar að koma, fulltrúar stjórnvalda, sveitarfélaga, notenda og þeirra sem besta þekkja málaflokkinn. Móta verður framtíðarsýn og leggja vörður að þeirri sýn. Þannig má ná sátt um þessa mikilvægu stoð velferðarkerfisins sem enginn vill vera án. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Konur sem eiga ekki að eignast börn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson Skoðun Skoðun Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Gleymdu börnin Kolbrún Pálsdóttir skrifar Skoðun Vinstri gráir Yngvi Óttarsson skrifar Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Hlutabréfafjárfesting er langtímafjárfesting Davíð Björnsson skrifar Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Loftslagsmál eru orkumál Nótt Thorberg skrifar Skoðun Framsókn klárar verkin Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóðarópera - stórt skref til framtíðar Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Veiðum hval - virðum lög Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Bestu árin Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Brunavarnir á byggingarsvæðum Böðvar Tómasson skrifar Skoðun Rödd þjóðarinnar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til matvælaráðherra - dýraníð í Borgarbyggð Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun 1.500 undirskriftir fyrir forseta Björn Leví Gunnarsson,Indriði Ingi Stefánsson skrifar Sjá meira
Ég hrökk í kút yfir hádegisfréttum 24. nóvember sl. þegar RÚV flutti athugasemdalaust fregnir af boðskap forsætisráðherra í heilbrigðismálum. Að allur okkar vandi stafi frá fyrri ríkisstjórn kom ekki á óvart, heldur hin snauða umfjöllun. Að hans mati stafar vandi heilbrigðiskerfisins af gegndarlausum blóðugum niðurskurði fyrri ríkisstjórnar. Nú sé brugðist við og útgjöld aukin. Hvað svo? Hinn kerfislægi vandi sem heilbrigðisþjónustan á við að etja á sér mun lengri aðdraganda en sl. fjögur ár. Árið 1994 reyndi þáverandi ríkisstjórn að taka á sjálfvirkri og stjórnlausri útgjaldaukningu ríkissjóðs vegna lyfjakaupa og sérfræðiþjónustu sem bitnaði m.a. á sjúkrahúsum og heilsugæslu. Tilraunin rann út í sandinn. Nýr heilbrigðisráðherra ákvað þá að rugga ekki bátnum, gera ekkert og hinn kerfislægi vandi hélt áfram að hlaða upp á sig og bólgna. Næsta tilraun til að taka á vandanum var í tíð þar síðustu ríkisstjórnar. Sú stjórn hafði ekki náð viðhlítandi árangri þegar hún hvarf frá völdum vegna hrunsins 2008. Þó hafði henni tekist að setja Sjúkratyggingar Íslands á laggirnar. Það var skref í áttina. Síðasta ríkisstjórn tók svo við uppsöfnuðum vanda, afleiðingum langvarandi skeytingarleysis, en réði hvorki við ástandið né gat haldið því þokkalega í horfinu. Það sem sú ríkisstjórn gerði þó af viti var að hefja áform um bygginu nýs Landspítala.Þrír meginþættir Opinber heilbrigðisþjónusta byggir á þrem meginþáttum; a) þeim sem þurfa á þjónustunni að halda, b) þeim sem veita þjónustuna, heilbrigðisstarfsfólki og c) þeim sem greiða fyrir hana, ríkið, við öll. Í slíku kerfi þarf að tryggja notendum nokkuð jafnan aðgang að þjónustu, að teknu tilliti til gæða, kostnaðar og hagkvæmni. Liður í því er m.a. sá að ríkið fái keypta þjónustu á sem hagkvæmasta verði og hafi um það að segja hvar og hvernig hún er veitt. Í því sambandi mætti bjóða tiltekna heilbrigðisþjónustu út á samkeppnismarkaði, án þess að í því felist einkavæðing. Ríkið nýtir sér hagkvæmni einkarekstrar til að lækka kostnað. Þetta á t.d. við um lyfjakaup og sérfræðiþjónustu á læknastofum, á heilsugæslustöðvum og jafnvel í útlöndum. Grunnurinn að slíku kerfi, svo tekið sé mið af reynslu t.d. Hollendinga og Svía, byggist á skilvirku kostnaðarmati, öflugri grunn- og nærþjónustu þar sem haldið er utan um persónulegar þarfir hvers sjúklings/notanda, eftirfylgni meðferðar og tilvísunarkerfi til aðhalds. Öflugt hátæknisjúkrahús, Landspítali háskólasjúkrahús, er að sjálfsögðu máttarstoð þjónustunnar og bakhjarl.Skortur á heildarsýn Vandi heilbrigðisþjónustunnar í dag er ekki, eins og forsætisráðherra lýsir honum, gegndarlaus blóðugur niðurskurður fyrri ríkisstjórnar, heldur langvarandi skortur á heildarsýn. Hefja verður úrbætur miðað við aðstæður eins og þær eru og skapa framtíðarsýn. Landspítalinn er í dag rekinn í yfir hundrað ólíkum byggingum. Sumar eru þjáðar af fúkka og raka eða eru skúrar til bráðabirgða. Nýr spítali er talinn spara milljarða í rekstrarkostnaði, fjármuni sem eru jafnvel meiri en kostnaður vegna afskrifta og vaxta af fjárfestingu hans. Ákvörðun um nýtt sjúkrahús mun stöðva yfirvofandi atgervisflótta frá spítalanum. Það er fyrsta skrefið. Styrkja þarf Sjúkratryggingar Íslands og hlutverk ríkisins sem kaupanda og kostnaðargreinanda á skilvirkri heilbrigðisþjónustu. Efla þarf grunn- og nærþjónustu, lýðheilsu, heimilislækningar og heilsugæslustöðvar, hvort heldur er á höfuðborgarsvæðinu eða á landsbyggðinni. Taka þarf ákvörðun um kjarnasjúkrahús í landshlutum og ákvarða tengsl þeirra við Landspítala, óháð sérhagsmunum einstakra heilbrigðisstétta eða svæða. Tryggja þarf gæði, hagkvæmni og skilvirkni. Það felur í sér kerfisbreytingu sem verður að ræða málefnalega. Hvað viljum við, hvert stefnum við, hvernig viljum við haga þjónustunni þannig að allir búi við ásættanlegt öryggi? Hver er forgangsröðunin? Að þeirri umræðu þurfa heilbrigðisstéttirnar að koma, fulltrúar stjórnvalda, sveitarfélaga, notenda og þeirra sem besta þekkja málaflokkinn. Móta verður framtíðarsýn og leggja vörður að þeirri sýn. Þannig má ná sátt um þessa mikilvægu stoð velferðarkerfisins sem enginn vill vera án.
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun