Fyrsta alheimsákvörðunin Ívar Halldórsson. skrifar 22. ágúst 2016 09:12 Í þættinum Sprengisandi var tekin upp áhugaverð umræða um alheiminn og trúna. Þessi umræða orsakaði vangaveltur hjá mér sem og væntanlega hjá öðrum sem á samræðurnar hlýddu. Ósvaraðar spurningar um tilvist okkar í alheiminum eru víst fleiri en á fingrum alls mannkyns verður talið. Kenningarnar eru fjölmargar og vegna takmarkaðrar þekkingar eru þær flestar ákaflega götóttar. Þó skipast jarðarbúar í tvo meginflokka; þá sem trúa á einhvers konar æðri mátt og þá sem trúa á eintómar tilviljanir. Samkvæmt kenningum þeirra sem trúa ekki á tilvist æðri máttar erum við öll hér fyrir tilviljun. Stjarnfræðilega stóra og djarfa tilviljun sem hefur í kjölfarið getið af sér aragrúa af hinum ólíklegustu viðbótartilviljunum. Ekkert yfirskilvitlegt stýrði gangi mála er við fikruðum okkur fyrst í gegnum handahófskennda heimsmyndun sem örsmáir einfrumungar. Smátt og smátt þróuðumst við í að verða flóknari lífverur. Sem betur fer æxlaðist þróunin þannig að við urðum ekki bara eitt kyn, heldur tvö - þótt að vísu hefði líklega öll neikvæð umræða um samkynhneigð aldrei skapast ef við hefðum öll ávallt verið sama kyn. Fjölgun okkar hefði hins vegar farið forgörðum og mannkynið mistekist hrapalega. Heppnin var því svo sannarlega með okkur þarna í denn. Í þá gömlu og góðu alheimsdaga var þó ekkert siðferði. Ekkert illt og ekkert gott. Dagar alheimsins voru í raun hvorki slæmir né góðir dagar. Þetta voru bara dagar. Þróun er hugsunarlaus og siðfrjáls aðgerðaröð ófyrirséðra atburða af náttúrunnar hendi. Ómyndað mannkynið átti eftir að ákveða hvað skyldi almennt talið gott eða illt. Það átti eftir að finna upp morðið, þjófnaðinn, nauðganirnar og margt annað sem manneskjan ákvað áramilljörðum seinna að setja í flokk sem endurspeglaði svokallaða slæma hegðun mannvera. Það var ákveðið að skilgreina það sem hugsanlega var aðeins óheppileg þróun af náttúrunnar hendi í heilum vissra einstaklinga og í kjölfarið leiddi til svokallaðra siðabrota, sem refsiverða hegðun af yfirlögðu ráði. Manneskjan hefur þurft að taka ýmsar ákvarðanir í gegnum tíðina. En hvenær skyldi þó fyrsta ákvörðunin hafa verið tekin? Fram að fyrstu meðvituðu ákvörðuninni réðu tilviljanir ríkjum. Eitt orsakaði annað og svo koll af kolli. Fyrsta orsökin er enn á huldu, en siðaðir og sérmenntaðir snillingar sitja sveittir yfir því hvað gæti hafa orsakað fyrstu orsök alheimsins og svo koll af kolli. Við bíðum eftir að einhver vísindamaðurinn hrópi „Eureka!!!“ En sem sagt á einhverjum tímapunkti var hin fyrsta meðvitaða ákvörðun tekin. Ég geri ráð fyrir að einhvers konar undirmeðvitund hafi tekið hana; meðvitund sem hefur seinna þróast í meðvitaðri meðvitund, en í dag geta flestir notað báðar útgáfur meðvitundar til að taka ákvarðanir. Sem sagt einn góðan veðurdag tók einhver lífvera í einhvers konar formi ákvörðun. Ég veit ekki hvað fékk hana til að gera eitthvað sem stangaðist svona stórlega á við tilviljunarkennda stefnu þróunarinnar til þessa andartaks og fara langt út fyrir þann stíg sem handahófskenndar tilviljanir höfðu markað alheiminum. Hvað orsakaði þessa innri löngun lífverunnar að taka hina fyrstu meðvituðu ákvörðun? Ekkert sem gott má heita fyrirfannst í alheiminum, og þar af leiðandi ekkert betra eða best - ekkert slæmt, verra eða verst. Ákvörðun felst eins og við vitum í því að velja á milli tveggja eða fleiri möguleika, sem þýðir væntanlega að ein leið sé betri en önnur. Þróun tekur engar ákvarðanir. Þróun hefur aldrei tekið tillit til siðferðis. Hún er miskunnarlaus og gerist bara. Með fyrstu ákvörðuninni innan alheimsins hafði andþróun af einhverju tagi litið dagsins ljós í alheiminum. Þessi fyrsta ákvörðun var þá líklega óútskýranleg afleiðing einhvers konar jafn óútskýranlegrar réttlætisvitundar nýs lífs í alheimi þar sem ekkert réttlæti hafði nokkru sinni fundist. Fyrsta óútskýranlega ákvörðunin var sem sagt tekin fyrir algjöra tilviljun á einhverjum óþekktum tímapunkti á títuprjónshausnum sem við í dag köllum Jörð. Réttlætisvitundin var svo fullkomnuð af þróaðri mönnum seinni tíma í alheimsumhverfinu sem enn í dag er í stöðugri tilviljunarkenndri og greindarlausri útvíkkun. Lögfræðin hefði í frumdaga verið fjarstæðukennd og fyndin andþróunarhyggja, þar sem hún hafði enga réttlætisvitund eða siðferðislegan grunn til að byggja á í skugga tilgangslausrar þróunar sem engin siðferðislega þenkjandi vitsmunavera hafði skipulagt. Í öllum alheiminum var ekkert rangt eða rétt því að líf var enn ekki búinn að flokka hegðun sína í rétta og ranga hegðun. En lífveran ákvað samt sem áður einn daginn á einhverju þróunarstigi sínu að taka sína fyrstu ákvörðun. Hvernig hún gat allt í einu ákveðið að taka ákvörðun átta ég mig ekki á. Mér finnst þó rökrétt að ákvörðun sé aldrei tekin án þess að einhver ákveði að taka hana. Sá sem ákveður að taka ákvörðun þarf að mínu mati að hafa einhverja ástæðu til að taka þá ákvörðun sem hann ákveður að taka. Það er í raun eins og ákvörðun sé einhvers konar eilífðar elementi gædd. Þú getur ekki tekið ákvörðun án þess fyrst að luma á henni. Eins konar hringur án upphafs. Eins og eilífðin. Eitthvað sem getur ekki verið til án síns sjálfs og stendur og fellur með sjálfu sér. Eins og Guð. Hvaðan siðferðislegir ákvarðanatökueiginleikar okkar mannanna koma er í ljósi ósiðbundinnar þróunar alheimsins hin mesta ráðgáta. Kannski hefur þó fyrsta ákvörðunin alltaf verið til á bak við alheimstjöldin. Það skyldi þó aldrei vera. Og kannski ákváðu síðan einhverjar afleiðingar ófyrirhugaðs lífs hér í alheiminum, þ.e. einhverjir meðvitaðir snillingar að hún væri alls ekki Guð. Mikilvægur eiginleiki okkar til að taka meðvitaðar ákvarðanir gefur okkur frelsi til að móta stefnu okkar í lífinu. Við tökum til að mynda hvert fyrir sig persónulega ákvörðun um hverju við viljum trúa um ósannaða tilurð alheimsins - þ.e. hvað orsakaði alheimssprengjuna. Frumorsökin er enn ekki fundin, enda eru vísindamenn enn að rannsaka þessa stærstu spurningu tilvistar okkar. Ef hugsandi máttur orsakaði ekki alheiminn þá á svitalyktin frá rannsóknarstöðvum ráðgátuleysara líklega eftir að aukast talsvert á næstu misserum. Hvernig og hvers vegna siðferðisleg meðvitundin og einstakt ákvörðunarvaldið áskotnaðist mannkyninu, verður víst hver og einn að taka sína eigin og vel ígrunduðu ákvörðun um út frá þeim takmörkuðu upplýsingum sem mannkynið býr yfir. Hér hef ég ákveðið að setja punkt...punkt sem er þá ef til vill bara liður í minni tilgangslausu þróun í alheimi sem margir vilja meina að hafi ungað mér út fyrir tóma tilviljun? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ívar Halldórsson Mest lesið Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Ríkisreknar ofsóknir Sigurður Einarsson Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Saklausir menn í fangelsi Tinna Brynjólfsdóttir Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Foreldrar með börn í vímuefnaneyslu og úrræði Dagbjört Ósk Steindórsdóttir skrifar Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Aukinn kraftur með hækkandi sól Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tilbrigðin um enda lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Einokunarmjólk? Hilmar Vilberg Gylfason skrifar Skoðun Má þjóðin ráða? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Engin námslán fyrir fátækt fólk Gísli Laufeyjarson Höskuldsson skrifar Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálin koma okkur öllum við Arnar Freyr Sigurðsson skrifar Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisráðuneytið er með forystu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirgefðu mér mín kæra Harpa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Furðulegar verðlækkanir á mörkuðum Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Varanlegt vopnahlé og sjálfstæð Palestína Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Með of mikil völd Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar Skoðun Er sniðugt að vera með tilgreinda séreign? Guðný Helga Lárusdóttir skrifar Skoðun Ekki þykjast ekki vita neitt Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Athugasemdir við eignaumsýslu Landsbanka Íslands Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Framsókn stendur með bændum og neytendum Hópur þingmanna Framsóknar skrifar Sjá meira
Í þættinum Sprengisandi var tekin upp áhugaverð umræða um alheiminn og trúna. Þessi umræða orsakaði vangaveltur hjá mér sem og væntanlega hjá öðrum sem á samræðurnar hlýddu. Ósvaraðar spurningar um tilvist okkar í alheiminum eru víst fleiri en á fingrum alls mannkyns verður talið. Kenningarnar eru fjölmargar og vegna takmarkaðrar þekkingar eru þær flestar ákaflega götóttar. Þó skipast jarðarbúar í tvo meginflokka; þá sem trúa á einhvers konar æðri mátt og þá sem trúa á eintómar tilviljanir. Samkvæmt kenningum þeirra sem trúa ekki á tilvist æðri máttar erum við öll hér fyrir tilviljun. Stjarnfræðilega stóra og djarfa tilviljun sem hefur í kjölfarið getið af sér aragrúa af hinum ólíklegustu viðbótartilviljunum. Ekkert yfirskilvitlegt stýrði gangi mála er við fikruðum okkur fyrst í gegnum handahófskennda heimsmyndun sem örsmáir einfrumungar. Smátt og smátt þróuðumst við í að verða flóknari lífverur. Sem betur fer æxlaðist þróunin þannig að við urðum ekki bara eitt kyn, heldur tvö - þótt að vísu hefði líklega öll neikvæð umræða um samkynhneigð aldrei skapast ef við hefðum öll ávallt verið sama kyn. Fjölgun okkar hefði hins vegar farið forgörðum og mannkynið mistekist hrapalega. Heppnin var því svo sannarlega með okkur þarna í denn. Í þá gömlu og góðu alheimsdaga var þó ekkert siðferði. Ekkert illt og ekkert gott. Dagar alheimsins voru í raun hvorki slæmir né góðir dagar. Þetta voru bara dagar. Þróun er hugsunarlaus og siðfrjáls aðgerðaröð ófyrirséðra atburða af náttúrunnar hendi. Ómyndað mannkynið átti eftir að ákveða hvað skyldi almennt talið gott eða illt. Það átti eftir að finna upp morðið, þjófnaðinn, nauðganirnar og margt annað sem manneskjan ákvað áramilljörðum seinna að setja í flokk sem endurspeglaði svokallaða slæma hegðun mannvera. Það var ákveðið að skilgreina það sem hugsanlega var aðeins óheppileg þróun af náttúrunnar hendi í heilum vissra einstaklinga og í kjölfarið leiddi til svokallaðra siðabrota, sem refsiverða hegðun af yfirlögðu ráði. Manneskjan hefur þurft að taka ýmsar ákvarðanir í gegnum tíðina. En hvenær skyldi þó fyrsta ákvörðunin hafa verið tekin? Fram að fyrstu meðvituðu ákvörðuninni réðu tilviljanir ríkjum. Eitt orsakaði annað og svo koll af kolli. Fyrsta orsökin er enn á huldu, en siðaðir og sérmenntaðir snillingar sitja sveittir yfir því hvað gæti hafa orsakað fyrstu orsök alheimsins og svo koll af kolli. Við bíðum eftir að einhver vísindamaðurinn hrópi „Eureka!!!“ En sem sagt á einhverjum tímapunkti var hin fyrsta meðvitaða ákvörðun tekin. Ég geri ráð fyrir að einhvers konar undirmeðvitund hafi tekið hana; meðvitund sem hefur seinna þróast í meðvitaðri meðvitund, en í dag geta flestir notað báðar útgáfur meðvitundar til að taka ákvarðanir. Sem sagt einn góðan veðurdag tók einhver lífvera í einhvers konar formi ákvörðun. Ég veit ekki hvað fékk hana til að gera eitthvað sem stangaðist svona stórlega á við tilviljunarkennda stefnu þróunarinnar til þessa andartaks og fara langt út fyrir þann stíg sem handahófskenndar tilviljanir höfðu markað alheiminum. Hvað orsakaði þessa innri löngun lífverunnar að taka hina fyrstu meðvituðu ákvörðun? Ekkert sem gott má heita fyrirfannst í alheiminum, og þar af leiðandi ekkert betra eða best - ekkert slæmt, verra eða verst. Ákvörðun felst eins og við vitum í því að velja á milli tveggja eða fleiri möguleika, sem þýðir væntanlega að ein leið sé betri en önnur. Þróun tekur engar ákvarðanir. Þróun hefur aldrei tekið tillit til siðferðis. Hún er miskunnarlaus og gerist bara. Með fyrstu ákvörðuninni innan alheimsins hafði andþróun af einhverju tagi litið dagsins ljós í alheiminum. Þessi fyrsta ákvörðun var þá líklega óútskýranleg afleiðing einhvers konar jafn óútskýranlegrar réttlætisvitundar nýs lífs í alheimi þar sem ekkert réttlæti hafði nokkru sinni fundist. Fyrsta óútskýranlega ákvörðunin var sem sagt tekin fyrir algjöra tilviljun á einhverjum óþekktum tímapunkti á títuprjónshausnum sem við í dag köllum Jörð. Réttlætisvitundin var svo fullkomnuð af þróaðri mönnum seinni tíma í alheimsumhverfinu sem enn í dag er í stöðugri tilviljunarkenndri og greindarlausri útvíkkun. Lögfræðin hefði í frumdaga verið fjarstæðukennd og fyndin andþróunarhyggja, þar sem hún hafði enga réttlætisvitund eða siðferðislegan grunn til að byggja á í skugga tilgangslausrar þróunar sem engin siðferðislega þenkjandi vitsmunavera hafði skipulagt. Í öllum alheiminum var ekkert rangt eða rétt því að líf var enn ekki búinn að flokka hegðun sína í rétta og ranga hegðun. En lífveran ákvað samt sem áður einn daginn á einhverju þróunarstigi sínu að taka sína fyrstu ákvörðun. Hvernig hún gat allt í einu ákveðið að taka ákvörðun átta ég mig ekki á. Mér finnst þó rökrétt að ákvörðun sé aldrei tekin án þess að einhver ákveði að taka hana. Sá sem ákveður að taka ákvörðun þarf að mínu mati að hafa einhverja ástæðu til að taka þá ákvörðun sem hann ákveður að taka. Það er í raun eins og ákvörðun sé einhvers konar eilífðar elementi gædd. Þú getur ekki tekið ákvörðun án þess fyrst að luma á henni. Eins konar hringur án upphafs. Eins og eilífðin. Eitthvað sem getur ekki verið til án síns sjálfs og stendur og fellur með sjálfu sér. Eins og Guð. Hvaðan siðferðislegir ákvarðanatökueiginleikar okkar mannanna koma er í ljósi ósiðbundinnar þróunar alheimsins hin mesta ráðgáta. Kannski hefur þó fyrsta ákvörðunin alltaf verið til á bak við alheimstjöldin. Það skyldi þó aldrei vera. Og kannski ákváðu síðan einhverjar afleiðingar ófyrirhugaðs lífs hér í alheiminum, þ.e. einhverjir meðvitaðir snillingar að hún væri alls ekki Guð. Mikilvægur eiginleiki okkar til að taka meðvitaðar ákvarðanir gefur okkur frelsi til að móta stefnu okkar í lífinu. Við tökum til að mynda hvert fyrir sig persónulega ákvörðun um hverju við viljum trúa um ósannaða tilurð alheimsins - þ.e. hvað orsakaði alheimssprengjuna. Frumorsökin er enn ekki fundin, enda eru vísindamenn enn að rannsaka þessa stærstu spurningu tilvistar okkar. Ef hugsandi máttur orsakaði ekki alheiminn þá á svitalyktin frá rannsóknarstöðvum ráðgátuleysara líklega eftir að aukast talsvert á næstu misserum. Hvernig og hvers vegna siðferðisleg meðvitundin og einstakt ákvörðunarvaldið áskotnaðist mannkyninu, verður víst hver og einn að taka sína eigin og vel ígrunduðu ákvörðun um út frá þeim takmörkuðu upplýsingum sem mannkynið býr yfir. Hér hef ég ákveðið að setja punkt...punkt sem er þá ef til vill bara liður í minni tilgangslausu þróun í alheimi sem margir vilja meina að hafi ungað mér út fyrir tóma tilviljun?
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar
Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun