Biturð á Íslandi eftir hrun kom mannfræðingi á óvart Snærós Sindradóttir skrifar 29. júlí 2015 07:00 Búsáhaldabyltingin kveikti áhuga Lilju á að rannsaka Ísland eftir hrun. Hér sjást mótmælendur fyrir utan útsendingu Stöðvar 2 á Kryddsíld árið 2008 vísir/anton brink „Íslendingum má skipta í tvennt eftir því hvernig þeir höndla kreppuna,“ segir Lilja van Himbergen, hollenskur mannfræðingur, sem rannsakaði íslenskt samfélag eftir kreppu. Rannsóknin var hluti af mastersritgerð hennar við háskólann í Utrecht. „Það er annars vegar hópurinn sem byggir á nýsköpun og menntun. Þessi hópur vill koma í veg fyrir kreppuna að nýju með því að breyta eigin neyslumynstri. Hinn hópurinn hunsar kreppuna og reynir að gleyma henni. Sá hópur heldur áfram eins og ekkert hafi í skorist. Hann þráir góðærið sem ríkti áður fyrr,“ segir Lilja. Hugmyndin að rannsókninni kviknaði þegar Lilja var stödd hér á landi í janúar 2009 og varð vitni að búsáhaldabyltingunni svokölluðu.Lilja van Himbergen„Það vakti áhuga minn hvernig svo lítið samfélag getur sett fram jafn háværa kröfu um breytingar án ofbeldis og með samvinnu,“ segir Lilja. Að sögn Lilju vildi hún sýna félagslegar afleiðingar kreppunnar. „Niðurstöðurnar komu mér á óvart. Reiðin í samfélaginu er svo mikil. Vantraustið í garð ríkisstjórnarinnar og vantrúin á lýðræðið er mjög ríkjandi.“ Rannsóknina vann Lilja hér á landi árið 2014. Hún tók meðal annars viðtöl við mikinn fjölda Íslendinga um áhrif efnahagsþrenginganna á líf þeirra og hugmyndir. „Það kom mér líka á óvart hvað Íslendingar eru meðvitaðir um frændhygli sem ákveðna tegund spillingar. Viðmælendur mínir útskýrðu orsök kreppunnar sem skort á siðferðiskennd og skort á gildum sem væri ríkjandi í samfélaginu,“ segir Lilja. Hún segir að áhersla margra hafi frekar verið á gróða en á velferð og jafnréttismál. Lilja segir að þeir grasrótarhópar sem starfi hér á landi eigi margt sameiginlegt. Þeim finnst skorta sýnilega breytingu á samfélaginu eftir hrun, þeir vantreysta stjórnmálamönnum og kerfinu í heild sinni. Þá þyki þeim lýðræðið og mannréttindi vera undir ákveðinni pressu. „Efnahagsþrengingarnar höfðu meiri áhrif en nokkurn hefði grunað. Þær breyttu jafnvæginu, samheldninni og uppbyggingu samfélagsins.“ Mest lesið Leiðin í vinnuna smám saman þrefaldast: „Þetta er eins og í einhverri bíómynd“ Innlent Fannst hennar tími vera kominn Innlent Miðflokkurinn staðfestir sig sem þriðji stærsti flokkurinn Innlent Ofbeldisbrotum fjölgar á sama tíma og lögreglumönnum fækkar Innlent Verkefnið skapi níutíu störf og meðallaunin verði um 1,4 milljón á mánuði Innlent Landeigendur höfða mál gegn ríkinu vegna Hvammsvirkjunar Innlent Reyna að sigla um geiminn á geislum sólarinnar Erlent Svona var Pallborðið með Höllu, Katrínu og Steinunni Ólínu Innlent Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Innlent Össur segir Jóni Gnarr að „hætta að væla“ Innlent Fleiri fréttir Ofbeldisbrotum fjölgar á sama tíma og lögreglumönnum fækkar Landeigendur höfða mál gegn ríkinu vegna Hvammsvirkjunar Fannst hennar tími vera kominn Sakar ríkisstjórnina um að ætla að afhenda fiskeldinu firðina til eilífðar Miðflokkurinn staðfestir sig sem þriðji stærsti flokkurinn Leiðin í vinnuna smám saman þrefaldast: „Þetta er eins og í einhverri bíómynd“ Ákærð fyrir að hafa orðið syni sínum að bana Stórfjölgun ofbeldisbrota, firðir í hættu og hönnunarstuldur „Við næðum eflaust meiri árangri ef borgarstjóri myndi væla minna“ Össur segir Jóni Gnarr að „hætta að væla“ Staðfesta gæsluvarðhald tveggja sakborninga Óbreytt frumvarp þýði útrýmingu villta laxins Fluttur á sjúkrahús eftir að ekið var á Útlendingastofnun Húsfélagið má ekki klippa á tengil rafvirkjameistara Sjálfstæðisflokkurinn kvelji barnafólk með vettlingagjörningi Enn kröftugt gos úr einum gíg Börn sofi ekki úti í gosmóðunni suðvestanlands Velkomin í Verbúðina II Halla Hrund fjórfaldar fylgi sitt á milli kannanna Ákærðir fyrir þaulskipulagða skotárás gegn feðginum á aðfangadag Sextán hundruð vettlingar fyrir börnin sem bíða Verkefnið skapi níutíu störf og meðallaunin verði um 1,4 milljón á mánuði Aðstoðarrektor í Bandaríkjunum verður rektor Háskólans á Akureyri Bjarni vill taka daginn snemma Svona var Pallborðið með Höllu, Katrínu og Steinunni Ólínu Freista þess að halda veitingamanninum bak við lás og slá Furðar sig á ávirðingum vegna kaupa á vínarbrauði Tvö manndráp á skömmum tíma „Það er ástæða fyrir því að farið er í að rannsaka þetta andlát“ Vill geta vísað flóttafólki úr landi innan tveggja sólarhringa Sjá meira
„Íslendingum má skipta í tvennt eftir því hvernig þeir höndla kreppuna,“ segir Lilja van Himbergen, hollenskur mannfræðingur, sem rannsakaði íslenskt samfélag eftir kreppu. Rannsóknin var hluti af mastersritgerð hennar við háskólann í Utrecht. „Það er annars vegar hópurinn sem byggir á nýsköpun og menntun. Þessi hópur vill koma í veg fyrir kreppuna að nýju með því að breyta eigin neyslumynstri. Hinn hópurinn hunsar kreppuna og reynir að gleyma henni. Sá hópur heldur áfram eins og ekkert hafi í skorist. Hann þráir góðærið sem ríkti áður fyrr,“ segir Lilja. Hugmyndin að rannsókninni kviknaði þegar Lilja var stödd hér á landi í janúar 2009 og varð vitni að búsáhaldabyltingunni svokölluðu.Lilja van Himbergen„Það vakti áhuga minn hvernig svo lítið samfélag getur sett fram jafn háværa kröfu um breytingar án ofbeldis og með samvinnu,“ segir Lilja. Að sögn Lilju vildi hún sýna félagslegar afleiðingar kreppunnar. „Niðurstöðurnar komu mér á óvart. Reiðin í samfélaginu er svo mikil. Vantraustið í garð ríkisstjórnarinnar og vantrúin á lýðræðið er mjög ríkjandi.“ Rannsóknina vann Lilja hér á landi árið 2014. Hún tók meðal annars viðtöl við mikinn fjölda Íslendinga um áhrif efnahagsþrenginganna á líf þeirra og hugmyndir. „Það kom mér líka á óvart hvað Íslendingar eru meðvitaðir um frændhygli sem ákveðna tegund spillingar. Viðmælendur mínir útskýrðu orsök kreppunnar sem skort á siðferðiskennd og skort á gildum sem væri ríkjandi í samfélaginu,“ segir Lilja. Hún segir að áhersla margra hafi frekar verið á gróða en á velferð og jafnréttismál. Lilja segir að þeir grasrótarhópar sem starfi hér á landi eigi margt sameiginlegt. Þeim finnst skorta sýnilega breytingu á samfélaginu eftir hrun, þeir vantreysta stjórnmálamönnum og kerfinu í heild sinni. Þá þyki þeim lýðræðið og mannréttindi vera undir ákveðinni pressu. „Efnahagsþrengingarnar höfðu meiri áhrif en nokkurn hefði grunað. Þær breyttu jafnvæginu, samheldninni og uppbyggingu samfélagsins.“
Mest lesið Leiðin í vinnuna smám saman þrefaldast: „Þetta er eins og í einhverri bíómynd“ Innlent Fannst hennar tími vera kominn Innlent Miðflokkurinn staðfestir sig sem þriðji stærsti flokkurinn Innlent Ofbeldisbrotum fjölgar á sama tíma og lögreglumönnum fækkar Innlent Verkefnið skapi níutíu störf og meðallaunin verði um 1,4 milljón á mánuði Innlent Landeigendur höfða mál gegn ríkinu vegna Hvammsvirkjunar Innlent Reyna að sigla um geiminn á geislum sólarinnar Erlent Svona var Pallborðið með Höllu, Katrínu og Steinunni Ólínu Innlent Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Innlent Össur segir Jóni Gnarr að „hætta að væla“ Innlent Fleiri fréttir Ofbeldisbrotum fjölgar á sama tíma og lögreglumönnum fækkar Landeigendur höfða mál gegn ríkinu vegna Hvammsvirkjunar Fannst hennar tími vera kominn Sakar ríkisstjórnina um að ætla að afhenda fiskeldinu firðina til eilífðar Miðflokkurinn staðfestir sig sem þriðji stærsti flokkurinn Leiðin í vinnuna smám saman þrefaldast: „Þetta er eins og í einhverri bíómynd“ Ákærð fyrir að hafa orðið syni sínum að bana Stórfjölgun ofbeldisbrota, firðir í hættu og hönnunarstuldur „Við næðum eflaust meiri árangri ef borgarstjóri myndi væla minna“ Össur segir Jóni Gnarr að „hætta að væla“ Staðfesta gæsluvarðhald tveggja sakborninga Óbreytt frumvarp þýði útrýmingu villta laxins Fluttur á sjúkrahús eftir að ekið var á Útlendingastofnun Húsfélagið má ekki klippa á tengil rafvirkjameistara Sjálfstæðisflokkurinn kvelji barnafólk með vettlingagjörningi Enn kröftugt gos úr einum gíg Börn sofi ekki úti í gosmóðunni suðvestanlands Velkomin í Verbúðina II Halla Hrund fjórfaldar fylgi sitt á milli kannanna Ákærðir fyrir þaulskipulagða skotárás gegn feðginum á aðfangadag Sextán hundruð vettlingar fyrir börnin sem bíða Verkefnið skapi níutíu störf og meðallaunin verði um 1,4 milljón á mánuði Aðstoðarrektor í Bandaríkjunum verður rektor Háskólans á Akureyri Bjarni vill taka daginn snemma Svona var Pallborðið með Höllu, Katrínu og Steinunni Ólínu Freista þess að halda veitingamanninum bak við lás og slá Furðar sig á ávirðingum vegna kaupa á vínarbrauði Tvö manndráp á skömmum tíma „Það er ástæða fyrir því að farið er í að rannsaka þetta andlát“ Vill geta vísað flóttafólki úr landi innan tveggja sólarhringa Sjá meira