Beggja vegna borðsins? Ásta Rut Jónasdóttir skrifar 23. maí 2015 07:00 Miklar kröfur eru gerðar til lífeyrissjóðanna í landinu. Það er eðlilegt. Við eigum að gera miklar kröfur til þeirra. Það er líka eðlilegt að skoða hvaða kröfur við eigum að gera til þeirra og hvaða kröfur við eigum ekki, getum ekki og megum ekki gera til þeirra. Í lögum um lífeyrissjóði er hlutverk þeirra skilgreint: Að taka við iðgjöldum sjóðfélaga, ávaxta þau og greiða sjóðfélögum út lífeyri að lokinni starfsævi. Annað er ekki hlutverk lífeyrissjóðanna. Í lögunum um lífeyrissjóðina eru ströng ákvæði um hvernig þeir mega og geta fjárfest til að ávaxta fé sjóðfélaganna. Þar eru líka ströng ákvæði um hvernig eftirliti skuli háttað með starfsemi þeirra. Íslensku lífeyrissjóðunum hefur tekist vel að ávaxta fé sjóðfélaganna þegar á heildina er litið. Sem dæmi má nefna að Lífeyrissjóður verzlunarmanna hefur á undanförnum 20 árum skilað að meðaltali 4,7% raunávöxtun á ári.Vinna samkvæmt ströngum reglum Af sjálfu leiðir að margvísleg önnur lög í landinu eiga líka við, þegar kemur að starfi lífeyrissjóða, að gefnu tilefni vil ég hér nefna sérstaklega hlutafélagalög. Tilefnið er, að í þeirri samfélagsólgu sem verið hefur á Íslandi undanfarnar vikur og mánuði hefur nokkrum sinnum borið við að sú krafa hefur verið sett fram að lífeyrissjóðirnir gerist beinir þátttakendur í rekstri þeirra fyrirtækja, sem þeir hafa fjárfest í og móti launastefnu þeirra, ákvarði jafnvel laun starfsmanna fyrirtækjanna allt frá þeim lægst launuðu til forstjóranna. Þetta eiga víst fulltrúar stéttarfélaganna í stjórn lífeyrissjóðanna að gera. Í þessari kröfu felst að gert er ráð fyrir að stéttarfélögin skipi fulltrúa í stjórnir allra lífeyrissjóðanna og ráði þar allri stefnumótun og ákvarðanatöku. Í úttekt Viðskiptablaðs Morgunblaðsins 23. apríl kemur m.a. fram að stéttarfélögin eiga ekki fulltrúa nema í minnihluta sjóðanna, 28 stjórnarmenn af 119 alls í 19 stærstu sjóðunum. Þegar af þessari ástæðu einni saman er ljóst að þessi krafa er óraunhæf. Þá er mikilvægt að skoða hvers konar umhverfi við værum í, ef lífeyrissjóðirnir gætu ákvarðað launakjör starfsmanna þeirra fyrirtækja, sem þeir fjárfesta í. Látum liggja á milli hluta að stéttarfélög og Samtök atvinnulífsins fara með samningsumboð í kjarasamningum. Það væri andstætt starfsreglum, góðum stjórnarháttum og beinlínis ólögmætt ef hluthafi gæti hlutast til um daglegan rekstur fyrirtækis. Hlutafélagalögin kveða skýrt á um að stjórnarmenn hlutafélaga séu ábyrgir gerða sinna, sjálfstæðir og með öllu er óheimilt að skipa þeim fyrir verkum, enda er skylda hvers og eins stjórnarmanns að gæta hagsmuna allra hluthafa, ekki bara sumra. Lífeyrissjóður verzlunarmanna (og flestir aðrir lífeyrissjóðir) kemur hins vegar áherslum sínum og stefnu á framfæri við stjórnir hlutafélaga með því að kynna þeim bréflega hluthafastefnu sjóðsins, sem jafnframt er aðgengileg á vef sjóðsins.Misskilningur álitsgjafa Þá er líka vert að vekja athygli á að í þessari umræðu er oftast gert mun meira úr mögulegum áhrifum lífeyrissjóðanna en raunin gæti verið. Það er gert með því að ætla sjóðunum að eiga mun meira í íslensku atvinnulífi en raunin er. Menn birta því gjarnan eingöngu upplýsingar um samanlagða eignarhluti þeirra í skráðum fyrirtækjum, en sleppa öllu öðru. Þá er horft fram hjá mörgum staðreyndum. Hin fyrsta er að sjóðirnir starfa sjálfstætt, enda væri það í hróplegri andstöðu við samkeppnislög, ef þeir ættu samstarf um hlutafjáreign sína. Í öðru lagi er horft fram hjá því, hve mikill meirihluti atvinnulífsins – og þar með starfsfólks á vinnumarkaði – er utan áhrifa eignarhalds lífeyrissjóðanna. Þar má nefna nær allan sjávarútveginn, allan iðnað í landinu, alla stóriðju, nær alla orkuframleiðslu, verslun aðra en stóru matvörukeðjurnar, fjölmiðla svo það helsta sé nefnt. Engar forsendur eru til að gera þá kröfu til stéttarfélaga að þau ákveði launakjör í landinu í krafti fulltrúa sinna í stjórnum lífeyrissjóða. Það gengi engan veginn upp og væri hrein fásinna enda væri það andstætt starfsreglum, góðum stjórnarháttum og beinlínis ólögmætt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson skrifar Skoðun Það verður ekki bæði sleppt og haldið Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Katrín og Gunnar Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Andleg heilsa unga fólksins og áhrif samfélagsmiðla Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónusta til framtíðar Freyja Rut Emilsdóttir skrifar Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Öryggi – Forvitni – Gleði Sigríður Hrund Pétursdóttir skrifar Skoðun Öryrkjar auglýsi eftir harðorðum mótmælum! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í lit Anna Lára Pálsdóttir skrifar Skoðun Lega lýðveldisins Íslands Eiríkur Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Afhverju ætlar Carbfix að flytja CO2 inn til landsins? Bergur Sigfússon skrifar Sjá meira
Miklar kröfur eru gerðar til lífeyrissjóðanna í landinu. Það er eðlilegt. Við eigum að gera miklar kröfur til þeirra. Það er líka eðlilegt að skoða hvaða kröfur við eigum að gera til þeirra og hvaða kröfur við eigum ekki, getum ekki og megum ekki gera til þeirra. Í lögum um lífeyrissjóði er hlutverk þeirra skilgreint: Að taka við iðgjöldum sjóðfélaga, ávaxta þau og greiða sjóðfélögum út lífeyri að lokinni starfsævi. Annað er ekki hlutverk lífeyrissjóðanna. Í lögunum um lífeyrissjóðina eru ströng ákvæði um hvernig þeir mega og geta fjárfest til að ávaxta fé sjóðfélaganna. Þar eru líka ströng ákvæði um hvernig eftirliti skuli háttað með starfsemi þeirra. Íslensku lífeyrissjóðunum hefur tekist vel að ávaxta fé sjóðfélaganna þegar á heildina er litið. Sem dæmi má nefna að Lífeyrissjóður verzlunarmanna hefur á undanförnum 20 árum skilað að meðaltali 4,7% raunávöxtun á ári.Vinna samkvæmt ströngum reglum Af sjálfu leiðir að margvísleg önnur lög í landinu eiga líka við, þegar kemur að starfi lífeyrissjóða, að gefnu tilefni vil ég hér nefna sérstaklega hlutafélagalög. Tilefnið er, að í þeirri samfélagsólgu sem verið hefur á Íslandi undanfarnar vikur og mánuði hefur nokkrum sinnum borið við að sú krafa hefur verið sett fram að lífeyrissjóðirnir gerist beinir þátttakendur í rekstri þeirra fyrirtækja, sem þeir hafa fjárfest í og móti launastefnu þeirra, ákvarði jafnvel laun starfsmanna fyrirtækjanna allt frá þeim lægst launuðu til forstjóranna. Þetta eiga víst fulltrúar stéttarfélaganna í stjórn lífeyrissjóðanna að gera. Í þessari kröfu felst að gert er ráð fyrir að stéttarfélögin skipi fulltrúa í stjórnir allra lífeyrissjóðanna og ráði þar allri stefnumótun og ákvarðanatöku. Í úttekt Viðskiptablaðs Morgunblaðsins 23. apríl kemur m.a. fram að stéttarfélögin eiga ekki fulltrúa nema í minnihluta sjóðanna, 28 stjórnarmenn af 119 alls í 19 stærstu sjóðunum. Þegar af þessari ástæðu einni saman er ljóst að þessi krafa er óraunhæf. Þá er mikilvægt að skoða hvers konar umhverfi við værum í, ef lífeyrissjóðirnir gætu ákvarðað launakjör starfsmanna þeirra fyrirtækja, sem þeir fjárfesta í. Látum liggja á milli hluta að stéttarfélög og Samtök atvinnulífsins fara með samningsumboð í kjarasamningum. Það væri andstætt starfsreglum, góðum stjórnarháttum og beinlínis ólögmætt ef hluthafi gæti hlutast til um daglegan rekstur fyrirtækis. Hlutafélagalögin kveða skýrt á um að stjórnarmenn hlutafélaga séu ábyrgir gerða sinna, sjálfstæðir og með öllu er óheimilt að skipa þeim fyrir verkum, enda er skylda hvers og eins stjórnarmanns að gæta hagsmuna allra hluthafa, ekki bara sumra. Lífeyrissjóður verzlunarmanna (og flestir aðrir lífeyrissjóðir) kemur hins vegar áherslum sínum og stefnu á framfæri við stjórnir hlutafélaga með því að kynna þeim bréflega hluthafastefnu sjóðsins, sem jafnframt er aðgengileg á vef sjóðsins.Misskilningur álitsgjafa Þá er líka vert að vekja athygli á að í þessari umræðu er oftast gert mun meira úr mögulegum áhrifum lífeyrissjóðanna en raunin gæti verið. Það er gert með því að ætla sjóðunum að eiga mun meira í íslensku atvinnulífi en raunin er. Menn birta því gjarnan eingöngu upplýsingar um samanlagða eignarhluti þeirra í skráðum fyrirtækjum, en sleppa öllu öðru. Þá er horft fram hjá mörgum staðreyndum. Hin fyrsta er að sjóðirnir starfa sjálfstætt, enda væri það í hróplegri andstöðu við samkeppnislög, ef þeir ættu samstarf um hlutafjáreign sína. Í öðru lagi er horft fram hjá því, hve mikill meirihluti atvinnulífsins – og þar með starfsfólks á vinnumarkaði – er utan áhrifa eignarhalds lífeyrissjóðanna. Þar má nefna nær allan sjávarútveginn, allan iðnað í landinu, alla stóriðju, nær alla orkuframleiðslu, verslun aðra en stóru matvörukeðjurnar, fjölmiðla svo það helsta sé nefnt. Engar forsendur eru til að gera þá kröfu til stéttarfélaga að þau ákveði launakjör í landinu í krafti fulltrúa sinna í stjórnum lífeyrissjóða. Það gengi engan veginn upp og væri hrein fásinna enda væri það andstætt starfsreglum, góðum stjórnarháttum og beinlínis ólögmætt.
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun